صفحه محصول - مبانی وپیشینه نظری ارزیابی عملکرد کارکنان وکارایی

مبانی وپیشینه نظری ارزیابی عملکرد کارکنان وکارایی (docx) 50 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 50 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

مبانی وپیشینه نظری ارزیابی عملکرد کارکنان وکارایی فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق 2-1- مقدمه10 2-1-1شرکت تعاونی10 2-2- مروری بر ادبیات موضوع11 2-2-1- تعاریف ارزیابی عملکرد11 2-2-2- سابقه ارزیابی عملکرد12 2-2-3- تاریخچه ارزیابی عملکرد در ایران12 2-2-4- فرایند ارزیابی؛ مراحل ارزیابی عملکرد13 2-2-5- اثرات ارزیابی عملکرد14 2-2-6- اهمیت ارزشیابی عملکرد14 2-2-7- ابعاد ارزیابی عملکرد15 2-2-7-1عملکرد کارکنان15 2-2-7-2ارزیابی عملکرد بخشی از یک سازمان15 2-2-7-3- ارزیابی عملکرد مدیر15 2-2-8- تعریف کارایی16 2-2-9- مفهوم بهره وری17 2-2-10 روشهای کلی اندازه گیری کارایی19 2-2-10-1روشهای پارامتری19 2-2-10-2 روشهای غیرپارامتری19 2-2-11انواع کارایی22 2-2-11-1 كارايي فني يا تكنيكي22 2-2-11-2 كارايي تخصيصي23 2-2-11-3 كارايي اقتصادي23 2-2-11-4 كارايي مقياس23 2-2-12 روش تحلیل پوشش دادهها24 2-2-13 اندازه گیری کارایی با روش تحلیل پوششی داده ها26 2-2-13-1 روش تابع مرزی تصادفی26 2-2-13-2روش تحلیل پوششی داده ها26 2-2-14 تحلیل پوششی داده ها27 2-2-15 انواع مدلهای تحلیل پوششی داده ها30 2-2-16 مزایای روش تحلیل پوششی دادهها37 2-2-17معایبDEA37 2-2-18 ویژگیهای تحلیل پوششی داده ها38 2-2-19 قابلیتهای کاربردی تحلیل پوششی دادهها38 2-2-20 رتبه بندى در روش تحلیل پوششی دادهها38 2-3 پیشینه تحقیق39 2-3-1 تحقیقات خارجی39 2-3-2 تحقیقات داخلی42 -1 مقدمه تعاون و همکاری به معنی وسیع کلمه و با توجه به مفهوم اجتماعی آن در ایران مانند دیگر نقاط جهان دارای سابقه طولانی است.زیرا همکاری و همبستگی از خصایص ایرانیان و جزء رسوم ملی مردم این مرز و بوم محسوب می شود و ایرانیان از قدیم الایام با الهام از روح آزادگی و پیروزی از تعالیم مذهبی پیوسته کوشش داشته اند مسائل و مشکلات عمده را که فرد به تنهایی قادر به رفع آن نیست با همکاری یکدیگر برطرف سازد ولی قوائد و مقررات خاصی به صورت مدون در زمینه همکاری های اجتماعی وجود نداشت، بلکه نوعی تعهد اخلاقی بر روابط مردم حاکم بود که با نظم و قاعده خاصی اجرا می شد. واژه تعاون در مفاهیم متعددی مورد استعمال قرار می گیرد تعاون به معنی همکاری، یکدیگر را مدد رساندن و تشریک مساعی در جهت ارضای نیازی مشترک به کار برده شده است.در این معنی فعالیت های مختلفی که انسان در طول روز انجام می دهد،نوعی تعاون و همکاری است: « تعاون یکی کردن مساعی دو یا چند شخص است برای حصول اطمینان به هدفی معین» با استفاده از تعریف مزبور ،می توان هرگونه همکاری را در جهت انجام کار و منظور مشخص،تعاون نامید. تعاون در این معنی بیشتر مفهوم «همکاری» یعنی با هم کارکردن را به ذهن متبادر می سازد. تعاون و همکاری از بعد جامعه شناختی مفهوم دیگری را می رساند همکاری یا تعاون یکی از کنش های متقابل پیوسته می باشد و منظور از آن کنش های متقابلی است که در جهت یگانه ای صورت می گیرد،در مقابل سبقت جویی را در کوشش شخصی برای وصول به هدفی که مورد نظر دیگری نیز هست،دانسته و رقابت را کوششی که شخص برای پس انداختن دیگری از وصول به هدفی که مورد نظر هردوی آنان است،می دانند(آگ برن).سبقت جویی و رقابت را جزء کنش متقابل گسسته کنش هایی متفاوت با کنش تعاون ذکر کرده اند.بنابر تعریف مزبور اگر عمل شخصی همسو و دارای جهت واحد با کنش سایر اعضا گروه باشد تعاون و یکی شدن مساعی اعضای گروه نامیده می شود. 2-1-1 شرکت تعاونی می توان تعاون را متشکل از عوامل مولفه متعددی دانست که وجود تعدادی از این عوامل برای تجلی «تعاون» ضرورت دارد. عوامل مزبور عبارتند از : وجود تعدادی از افراد به نحوی که تشکیل یک گروه اجتماعی را بدهند.(دارای روابط و کنش های متقابل اجتماعی باشند). وجود نیاز مشترک و محسوس اشتراک مساعی در جهت رفع نیاز مشترک به صورت ارادی و داوطلبانه. علاوه بر سه عامل فوق که معمولاً در هر کار گروهی و در هر فهالیت اقتصادی وجود داردعامل یا عواملی دیگر را باید ذکر کرد که متضمن مفاهیم رفاه، توسعه، عدالت اجتماعی، تعالی ارزش های اخلاقی، جلوگیری از سود جویی مفرط و ممانعت از استعمار دیگران و... نیز می باشد. گروهی که دور هم گرد آمده و در جهت رفع نیاز مشترک و محسوس خود با یکدیگر همکاری می نمایند، ممکن است با توجه به معانی مختلف تعاون نوعی کار تعاونی انجام دهند،لیکن تعاون در مفهوم خاص اقتصادی- اجتماعی خود فعالیت گروهی از افراد در جهت رفع نیاز یا نیاز های مشترک و محسوس با رعایت اصول و قواعد ویژه ایست که آن را از سایر شکل های فعالیت گروهی و جمعی متمایز می سازد. شرکتهای تعاونی به منظور خاصی تشکیل میشوند و اهدافی را دنبال میکنند 1. ترویج و تحکیم مشارکت، همکاری و تعاون عمومی. 2. ایجاد و تامین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل. 3. قرار دادن وسایل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند ولی وسایل کار ندارند. 4.پیشگیری از تمرکز و تداوم ثروت در دست افراد و گروه های خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی. 5.جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت. 2-2 مروری بر ادبیات موضوع 2-2-1 تعاریف ارزیابی عملکرد ارزیابی عملکرد به مجموعه اقدامات و اطلاعاتی اطلاق می گردد که به منظور افزایش سطح استفاده بهینه از امکانات و منابع جهت دستیابی به اهداف و شیوه های اقتصادی توأم با کارایی و اثربخشی صورت می گیرد. به طوری که ارزیابی عملکرد در «بعد سازمانی» معمولاً اثربخشی فعالیتهاست. منظور از اثربخشی میزان دستیابی به اهداف و برنامه ها با ویژگی کارا بودن فعالیت ها و عملیات است (کاپلان، 1385). به طور کلی نظام ارزیابی عملکرد را می توان فرآیند سنجش و اندازه گیری و مقایسه میزان و نحوه دستیابی به وضعیت مطلوب دانست. برخی تعاریف موجود در مورد ارزیابی عملکرد به شرح زیر است: ارزیابی عملکرد فرآیندی است که به سنجش و اندازه گیری، ارزشگذاری و قضاوت درباره عملکرد طی دوره ای معین می پردازد (طاهری، 1382). ارزیابی عملکرد در بعد نحوه استفاده از منابع در قالب شاخص های کارایی بیان می شود. اگر در ساده ترین تعریف، نسبت داده به ستاده را کارایی بدانیم، نظام ارزیابی عملکرد در واقع میزان کارایی تصمیمات مدیریت در خصوص استفاده بهینه از منابع و امکانات را مورد سنجش قرار می دهد (طاهری،1382). به طور کلی نظام ارزیابی عملکرد را می توان فرآیند سنجش و اندازه گیری و مقایسه میزان و نحوه دستیابی به وضعیت مطلوب با معیارها و نگرش معین در دامنه و حوزه تحت پوشش معین با شاخص های معین و در دوره زمانی معین با هدف بازنگری، اصلاح و بهبود مستمر آن می باشد (ای . لیکانن، 1381). 2-2-2 سابقه ارزیابی عملکرد اگر بخواهیم سابقه ارزیابی عملکرد را مورد کاوش قرار دهیم باید به تاریخ زندگی بشر باز گردیم، به اولین باری که افراد کار کردن به صورت گروهی را آغاز کردند. در آن دوران ارزیابی تنها بر اساس قضاوت های ذهنی و شخصی انجام می شد، اما به مرور زمان و در دوره های مختلف مدیریت و در کشورهای مختلف شیوه های مختلفی برای کنترل به سمت زمان سنجی کار و پیش بینی همه شرایط و نتایج دستیابی بود. نظام ارزیابی عملکرد برای اولین بار به صورت رسمی، در سطح فردی و سازمانی از سال 1800 میلادی توسط رابرت اون در اسکاتلند در صنعت نساجی مطرح گردید به طوری که کالاهای تولید شده با استفاده از چوب هایی در رنگ های مختلف درجه بندی می شدند که این کار در واقع نوعی ارزیابی از کیفیت و یا ستاده سازمان بوده است (پورنظری، 1388). 2-2-3 تاریخچه ارزیابی عملکرد در ایران در ایران ارزشیابی به صورت کلاسیک، توسط خواجه رشیدالدین فضل الله که بیش از بیست سال مقام وزارت مغول ها را عهده دار بوده است، در اواخر قرن هفتم هجری مطرح شده است (پورنظری،1388). اما به طور رسمی و در سطح ملی برای نخستین بار در سال 1349 مقرر گردید سازمان های دولتی از نظر مدیریت و نحوه اداره امور مورد ارزیابی قرار گیرند. به همین منظور مرکز ارزشیابی سازمان های دولتی در نخست وزیری تشکیل گردید. هدف اصلی از تأسیس این مرکز اصلاح سازمان های دولتی و تغییر اساسی در روش کار آنها، اعمال مدیریت صحیح، دقت در حسن انجام کارهای اداری و سرعت در اتخاذ تصمیم ذکر شده است. هم چنین در اسناد و مدارک مربوطه آمده است که هدف از این ارزشیابی آن است که علل عدم توفیق مسئولین در انجام وظایف و اعمال مدیریت مشخص و با انعکاس نقایص موجود، مدیران را در جهت بهبود وضع وادار به تفکر نماید. در سال 1352 با آغاز برنامه پنجم عمران و به موجب بند 8 ماده 5 فصل برنامه و بودجه وظایف ارزشیابی کارایی عملکرد دستگاه های اجرایی بر عهده سازمان برنامه و بودجه گذاشته شد. به همین منظور معاونت ارزشیابی سازمان های دولتی در این سازمان تشکیل گردید. دو سال بعد و در سال 1354 به موجب اصلاحیه مورخ 28/12/53 قانون استخدام کشوری و به موجب بند 6 قسمت ب ماده 104 وظیفه ارزشیابی کارایی عملکرد دستگاههای اجرایی کشور به منظور ارشاد و راهنمایی آنها در جهت برقراری روش های صحیح اداری و اصول مدیریت به سازمان امور اداری و استخدامی واگذار گردید. در همین راستا دفتری تحت عنوان دفتر ارزشیابی سازمان های دولتی در این سازمان تشکیل شد. در سال 1359 دفتر مذکور منحل و تا سال 1376 اقدامات مربوط به ارزیابی عملکرد دستگاههای اجرایی متوقف شد. در سال 1376، مجدداً موضوع ارزیابی عملکرد در قالب یک دفتر در ساختار سازمان امور اداری و استخدامی کشور شکل گرفت تا در زمینه استقرار نظام ارزیابی عملکرد و تهیه سیاست های اجرایی و خط مشی های کلی مربوط به ارزیابی سازمان های دولتی اقدامات لازم را به عمل آورد. پس از ادغام دو سازمان برنامه و بودجه و امور اداری و استخدامی کشور در سال 1379 به موجب تشکیلات و شرح وظایف مصوب سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور وظیفه بررسی، مطالعه، طراحی و استقرار نظام ارزیابی عملکرد مدیریت در دستگاههای اجرایی کشور، تهیه گزارش های لازم در این مورد به عهده دفتر ارزیابی عملکرد سازمان فوق قرار گرفت (دفتر ارزیابی عملکرد و بهبود مدیریت، 1380). 2-2-4 فرایند ارزیابی؛ مراحل ارزیابی عملکرد در برنامه ریزی جهت بررسی امکان پذیری و نیز بررسی اثربخشی و کارآمدی برنامه ریزی صورت گرفته در سه مرحله برنامه ها مورد ارزیابی قرار می گیرد. این مراحل را می توان به شرح ذیل بیان کرد (صمدی، 1381) مرحله اول؛ ارزیابی پیش از اجرا(امکان سنجی برنامه ها). مرحله دوم؛ نظارت و ارزیابی حین اجرا (نظارت). مرحله سوم؛ ارزیابی پس از اجرا (ارزشیابی). امکان سنجی پیش از اجرا یا فقدان ظرفیت های فنی، نهادی، قانونی و مالی را برای اجرای سیاست ها ارزیابی کرده و درجه واقع بینی اهداف و سیاست ها را افزایش می دهد که این نوع ارزیابی خود می تواند از نتایج ارزیابی برنامه های گذشته برای انجام صحیح ارزیابی قبل از اجرا استفاده کند. نظارت حین اجرا، خطاهای هدف گذاری، برآورد منابع، اثربخشی و یا خطاهای اجرایی یا انحرافات ناشی از تغییر شرایط پیرامونی را شناسایی کرده زمینه ساز اقدام به موقع برنامه ریزان برای اصلاح برنامه ها خواهد شد و ارزیابی های پس از اجرا با ارزشیابی معناداری، کارآمدی و اهمیت برنامه ها و سیاست های در حرکت به سمت توسعه تصویری واقعی از وضعیت موجود اقتصادی و اجتماعی در آستانه برنامه های بعدی ارائه خواهد داد. هر فرآیندی شامل مجموعه ای از فعالیت ها و اقدامات با توالی و ترتیب خاص منطقی و هدف دار می باشد. در فرایند ارزیابی عملکرد نیز هر مدل و الگویی که انتخاب شود، طی مراحل و رعایت نظم و توالی فعالیت های ذیل ضروری می باشد (صمدی، 1381). الف- تدوین شاخص ها و ابعاد و محورهای مربوطه و تعیین واحد سنجش آنها. ب- تعیین وزن شاخص ها به لحاظ اهمیت آنها و سقف امتیازات مربوطه. ج- استانداردگذاری و تعیین وضعیت مطلوب هر شاخص. د- سنجش و اندازه گیری از طریق مقایسه عملکرد واقعی پایان دوره ارزیابی با استاندارد مطلوب از قبل تعیین شده. و- استخراج و تحلیل نتایج. 2-2-5 اثرات ارزیابی عملکرد در جریان ارزیابی عملکرد که برنامه ها بر اساس اهداف از پیش تعیین شده طراحی گردیده همواره مورد سنجش و اندازه گیری قرار می گیرد. در اینجاست که تحقق استراتژی برنامه ها، مدیریت کیفیت، اثربخشی مدیریت و بهره وری و دیگر موارد که همواره از دیدگاههای مدیریتی مورد توجه قرار دارد درصد رشد و یا تضعیف هر یک سنجش می گردد. طراحی که روش ها و خط مشی های عمومی و کلی را برای به دست یافتن به هدف های خاص در نظر می گیرد. به ویژه طرحی برای استراتژی صنفی برای آینده، طرح ریزی استراتژیک یعنی مطالعه، فرآیند یا فعالیتی مبنی بر تهیه طرح های استراتژی (محمدزاده، 1375). از وظایف چهارگانه اساسی مدیریتی اولین وظیفه، برنامه ریزی است که بر حسب تعریف رسمی عبارت است از فرآیند تعیین هدف ها و تدوین برنامه ها برای تحقق آنها. هدف ها نتایج مشخصی هستند که شخص می خواهد به دست آورد. برنامه ها، بیانیه های عملیاتی هستند که توضیح می دهند که چگونه هدف ها تحقق می یابد. برنامه ریزی سرآغاز فرآیند مدیریت است و مراحل بعدی کوشش های مدیریتی در زمینه سازماندهی (تخصیص و تنظیم منابع برای انجام فعالیت های لازم)، هدایت (راهنمای تلاش های منابع انسانی برای اطمینان یافتن از انجام وظایف در سطح مطلوب) و کنترل (نظارت بر امور و انجام اقدامات اصلاحی لازم) پس از آن صورت می گیرد. مدیریت کاربردی 5 گام فرآیند برنامه ریزی را تبیین می کند (محمدزاده،1375). هدف ها باید تعیین شده و در حد کافی مشخص باشد. موقعیت فعلی باید شناسائی شود. عواملی که در دستیابی به هدف مؤثر هستند باید شناسائی شوند. برنامههای مورد نیاز برای دستیابی به هدف باید تدوین شود. برنامه عملیاتی اجراء و نتایج باید ارزیابی شود. 2-2-6 اهمیت ارزشیابی عملکرد بهبود مستمر عملکرد سازمان ها، نیروی عظیم هم افزایی ایجاد می کند که این نیروها می تواند پشتیبان برنامه رشد و توسعه و ایجاد فرصت های تعالی سازمانی شود. دولت ها و سازمان ها و مؤسسات تلاش جلو برنده ای را در این مورد اعمال می کنند. بدون بررسی و کسب آگاهی از میزان پیشرفت و دستیابی به اهداف و بدون شناسائی چالش های پیش روی سازمان و کسب بازخور و اطلاع از میزان اجراء سیاست های تدوین شده و شناسائی مواردی که به بهبود جدی نیاز دارند، بهبود مستمر عملکرد میسر نخواهد شد. تمامی موارد مذکور بدون اندازه گیری و ارزیابی امکان پذیر نیست (سیدجوادین، 1385). لرد کلوین فیزیکدان انگلیسی در مورد ضرورت اندازه گیری می گوید: «هر گاه توانستیم آنچه درباره آن صحبت می کنیم اندازه گرفته و در قالب اعداد و ارقام بیان نماییم می توانیم ادعا کنیم درباره موضوع مورد بحث چیزهایی می دانیم. در غیر اینصورت آگاهی و دانش ما ناقص بوده و هرگز به مرحله بلوغ نخواهد رسید» علم مدیریت نیز مبین مطالب مذکور است. هر چه را که نتوانیم اندازه گیری کنیم نمی توانیم کنترل کنیم و هر آنچه را که نتوانیم کنترل کنیم مدیریت آن امکان پذیر نخواهد بود. موضوع اصلی در تمام تجزیه و تحلیل های سازمانی، عملکرد است و بهبود آن مستلزم اندازه گیری است و از این رو سازمانی بدون سیستم ارزیابی عملکرد قابل تصور نمی باشد. 2-2-7 ابعاد ارزیابی عملکرد باید از ارزیابی کوچکترین اجزاء تأثیرگذار در عملکرد یک نهاد شروع کرده و با طی کردن سلسله مراتب سازمانی و استفاده از اطلاعات ارزیابی اجزاء و ارزیابی عملکرد نهاد پرداخت برای انجام ارزیابی یک نهاد در سه سطح ضروری است (سعادت، 1377). 2-2-7-1 عملکرد کارکنان این نوع ارزیابی، ارزیابی کوچکترین واحد یک سازمان می باشد. ادبیات موجود و حوزه مدیریت در این حوزه بسیار فراوان می باشد. در مدل های بسیاری برای ارزیابی عملکرد کارکنان ارائه شده است و هر کدام از الگوهای ارائه شده در این حوزه با تکیه بر شاخص هایی که برای ارزیابی معرفی کرده اند به ارائه شیوه ای برای سنجش عملکرد کارکنان اقدام می پردازد. در این حوزه می توان رویکردهای فراوانی را عنوان نمود. 2-2-7-2 ارزیابی عملکرد بخشی از یک سازمان این ارزیابی که به عنوان زیرمجموعه ای از ارزیابی سازمانی می باشد برای ارزیابی عملکرد یک سازمان ضروری است. از آنجا که یک سازمان متشکل از زیرمجموعه ها (بخش هایی) مختلف می باشد که مجموع این بخش ها سازمان را تشکیل می دهد. لذا برای ارزیابی عملکرد سازمان ارزیابی عملکرد این زیرمجموعه بر مبنایی با شاخص ها و معیارهای ارزیابی آنها ضروری است. در این نوع ارزیابی ابتدا اهداف و مأموریت های یک بخش در راستای اهداف و مأموریت های دستگاه مشخص شده و سپس شاخص های ارزیابی آنها تعریف شده و به محاسبه شاخص ها و سپس ارزیابی نتایج شاخص ها اقدام می شود. 2-2-7-3 ارزیابی عملکرد مدیر از آنجا که در هر سازمان نقش مدیر آن سازمان با عنوان یکی از عوامل مهم راهبری و هدایت سازمان غیر قابل اغماض می باشد، لذا ارزیابی عملکرد مدیر برای آگاهی از میزان موفقیت در انجام نقش راهبری خود برای دستیابی به نتایج صحیح ارزیابی عملکرد سازمان ضروری است. در ادبیات مدیریت نیز نظریات مختلفی برای ارزیابی عملکرد مدیر یک سازمان معرفی شده است که هر کدام از این نظریات نیز با معرفی کردن نوع نگاه به مدیریت یک سازمان و نیز شاخص ها و معیارهایی برای ارزیابی به ارائه شیوه ای برای ارزیابی مدیریت می پردازد. به عنوان مثال می توان به نظریاتی همچون: الف) مدل های رفتاری ـ رهبری، ب) نظریه های اقتضایی ـ رهبری، ج) نظریه های بهره وری و غیره اشاره نمود که هر کدام در یک رویکرد خاص به معرفی شاخص های معیارهای صحیح عملکرد در جهت اهداف سازمانی اقدام نموده و بر همین اساس برای ارزیابی یک سازمان استفاده از نتایج ارزیابی کارکنان و بخش های مختلف یک سازمان ضروری است (سعادت،1377). 2-2-8 تعریف کارایی انسان در تمام قرون و اعصار هميشه با مشكلي به نام محدوديت و كميابي مواجه بوده است. اين محدوديت و كميابي در تمام زمينه ها از جمله عوامل توليد و به تبع آن كالاها و خدمات كاملا محسوس است. از اين رو، كوششهاي اقتصادي انسان همواره معطوف بر آن بوده كه حداكثر نتيجه را با كمترين امكانات و عوامل موجود به دست آورد. از طرفي تداوم بقاي واحدها و سازمانها در هر نظام اقتصادي در گرو ايجاد ارزش افزوده است. براي دستيابي به اين مهم تنها داشتن منابع كافي نيست، بلكه نحوه تركيب و استفاده از منابع اهميت به سزايي دارند كه اين مهم خود در گرو طرز عمل و نحوه كار در سازمانها مي باشد. استفاده از ابزارهاي علمي سنجش كارايي و بهره وري می تواند ارائه كننده اطلاعات مفيد براي مديريت جهت تصميم گيري به منظور بهبود شيوه هاي انجام فعاليت و بكارگيري منابع باشد. امروزه با وجود فضاي رقابتي، سازما نها علاوه بر اينكه بايد بتوانند با منابع موجود به مقدار مورد نياز توليد كنند، بلكه بايد اين توانايي را داشته باشند كه فرايند توليد را به گونه اي پيش ببرند كه بتوانند از رقبا پيشي بگيرند تا به حيات خود ادامه دهند. به همين دليل سازمان ها با به كارگيري رو شهايي كه در جهت ارزيابي عملكردشان مي باشد ضعفها و قوتها، فرصتها و تهديدها را براي بهبود و اصلاح روشها نمايان مي سازند. (افشار و همکاران، 1388) ارزیابی کارایی واحدهاي خدماتی، تولیدي، آموزشی و ... همواره مسأله مهمی نزد مهندسان و اقتصاددانان بوده است. اینکه یک واحد چگونه از مجموعه امکاناتی که در اختیار دارد استفاده نموده و طی یک دوره مورد بررسی چگونه عملکردي داشته، سؤالی است که در حیطه ارزیابی کارایی می گنجد. (خدابخشی و بیرانوند،1390) محدودیت عوامل تولید موجب گردیده است که توجه انسان به کارایی هرچه بیشتر در تمام فعالیتها و اقداماتی که به عمل می آورد به یک پدیده دائمی و مقبول نظر همگان مبدل شود. از این رو، در اقتصاد ملی هر جامعه ای کارایی و ارتقاء آن از جمله موضوعات برخوردار از اولویت قلمداد می گردد.(سبحانی و کارجو،1391) در محیط رقابتی امروز که دوام و بقاي سازمان ها به کیفیت تصمیمات ذینفعان بستگی دارد ارزیابی عملکرد از اهمیت قابل توجهی برخوردار بوده و نقش مهمی در بهبود عملکرد سازمان ها خواهد داشت. ارزیابی عملکرد بایستی از چنان جامعیتی برخوردار باشد که بتواند تمامی ابعاد پیرامون مترتب بر فعالیت سازمانها را با عملکرد آنها مرتبط نموده و نقش تصمیمات مدیران در نیل به اهداف و ارتقا عملکرد آنها را منعکس نماید. (اسلامی و همکاران،1390) کارایی در مفهوم عام آن به معناي درجه و کیفیت رسیدن به مجموعه اهداف مطلوب است. بنابراین یک تولید کننده در صورتی کارا خواهد بود که بتواند به کلیه اهداف تولیدي که براي او در نظر گرفته شده برسد. مفهوم کارایی عموما در سه سطح مختلف ، خرد ، سطح صنعت یا سازمان و سطح کلان به کار برده می شود. (کرد و همکاران، 1390) كارايي در مفهوم عام به معناي درجه و كيفيت رسيدن به مجموعه اهداف مطلوب است. كارايي بخشي از بهره وري است و به صورت هاي گوناگوني تعريف مي شود. ولي در يك مفهوم ساده شامل نسبت ستانده به نهاده در يك سيستم مي باشد. در تعريف ديگر كارايي، به صورت نسبت حداقل هزينه ممكن به هزينه تحقق يافته براي ارائه ميزان مشخص ستاده در مقايسه با ساير واحدهاي موجود در آن صنعت در نظر گرفته مي شود. كارايي مقياس، كارايي فني، كارايي تخصيصي، كارايي اقتصادي و كارايي قيمت، انواع مختلف كارايي هستند و همه آنها براي حداكثر كردن توليد با هزينه مشخص يا حداقل نمودن هزينه با سطح توليد مشخص هستند و نتيجه آنها نيز حداكثر كردن سود واحد تصميم گيرنده است. (طحاری و همکاران، 1390) مفهوم كارايي عمدتا در سه حوزه مهندسي، مديريت و اقتصاد مطرح است. در اقتصاد، مفهوم كارايي، همان تخصيص بهينه منابع است. هر چند كه از نظر اهداف كاربرد ي، تعاريف گوناگوني از كارايي عنوان شده است ، اما به طور كلي مي توان گفت كه كارايي، معرف نسبت ستاده ها به نهاده ها در مقايسه با يك استاندارد مشخص است. از طرفي ديگر، در حوزه علم مديريت علاوه بر سرمايه هاي فيزيكي، سرمايه هاي انساني نيز به عنوان نهاده هايي مهم و تعيين كننده در نظر گرفته مي شوند. لذا از آن جا كه كارايي افراد - با توجه به تشويق ها و تنبيه ها- ممكن است از توان افراد نيز بيشتر و يا كمتر شود، مقدار محاسبه شده براي آن ، محدود به مرز واحد نمي شود. به عبارت ديگر مي توان گفت كه كارايي، بهينگي استفاده از منابع در راستاي تامين اهداف كاركردي است.. (عالم تبریز و همکاران، 1388) 2-2-9 مفهوم بهره وری به طور کلی بهره وری مفهومی است که برای نشان دادن نسبت برونداد به درونداد یک فرد، واحد یا سازمان به کار گرفته می شود و به بررسی رابطه بین داده ها و ستانده ها می پردازد که به صورت زیر بیان می شود: داده / ستانده = بهره وری ستانده، خدمات ارائه شده توسط واحد اقتصادی است که می توان آن را بر حسب تولید کل یا تولید خالص یا هر دو بیان کرد. داده، شامل عواملی نظیر نیروی انسانی، مواد، انرژی، سرمایه و دیگر منابع مرتبط به بهره وری است که در جهت ایجاد ستانده مورد استفاده قرار می گیرد. از بین عوامل ذکر شده، عوامل نیروی انسانی و سرمایه نسبت به بقیه عوامل مهمتر تلقی شده و جایگاه بهتری در تحلیل بهره وری نیز دارند. افزایش بهره وری یک شرکت می تواند منجر به بهبود کیفیت خدمات شود و هزینه های آنرا کاهش دهد. در نتیجه سود و سهم از بازار افزایش می یابد. سهم بیشتر از بازار به رشد فروش منجر می شود که دستیابی به سطوح مختلف عملیات و فعالیتها را ممکن می سازد. با افزایش سود، اعتبار و امکانات لازم برای تحقیق و توسعه افزایش می یابد که به نوبه خود به بهبود سیستمهای تولیدی و فرایندها کمک می کند و مشوقی برای ایجاد فناوری و محصولات جدید خواهد بود. این موضوع، سوداوری درازمدت سازمان و نیز دوام آن را تضمین می کند. بهره وری حاصل همکنشی دو عامل کارایی و اثربخشی است منظور از کارایی انجام فعالیتها با صرف حداقل منابع یا حداقل هزینه است و مقصود از اثربخشی حداکثر استفاده بهینه از مخارج و هزینه هاست و و مقصود از اثربخشی، حداکثر استفاده بهینه از مخارج و هزینه هاست. به عبارت دیگر، کارایی کار را خوب انجام دادن و اثربخشی، کار خوب را انجام دادن است و بهره وری به عنوان ترکیب این دو مفهوم یعنی کار خوب را خوب انجام دادن است. (قائمی و همکاران،1390) لذا با توجه به تعاريف ارائه شده تشخيص كارايي منوط به تعريف و مقايسه با يك حد مطلوب استاندارد است و مبناي چنين حد مطلوبي مي تواند به روشهاي متفاوتي تعيين گردد كه از جمله اين روشها مي توان به روش تحليل نسبت و روش تحليل مرزي اشاره نمود. در روش تحليل مرزي از مفهوم كارايي كه رابطه مستقيمي بامفهوم ارزيابي عملكرد دارد استفاده شده و مرزي به عنوان مرز كارايي به وجود مي آيد و شعبه ها و واحدهايي كه بر روي اين مرز فعاليت مي كنند كارا شناخته مي شوند و به عبارت ديگر ، آنها بهترين عملكرد را داشته و واحدهايي كه در زير مرز كارايي فعاليت كنند به عنوان واحدهاي ناكارا شناخته مي شوند. در تئوري هاي اقتصادي براي تعيين مرز كارايي (تابع توليد ) دو روش مهم پارامتريك و ناپارامتريك وجود دارد . در رويكرد پارامتريك تعيين مرز كارايي، روشهاي متفاوتي چون روش مرزی تصادفیSFA ، روش مرزی ضخیمTFA ، روش توزیع آزادDFA وجود دارد. اصولاً در تمامي اين روشهاي پارامتريك سعي بر آن است كه با استفاده از فرضهاي متفاوت، يك تابع توليد مرزي به شكل خاصي (نظير كاب داگلاس، ترانسلوگ و .. ) با يك جمله خطاي تركيبي، تخمين زده شود و به اين وسيله ميزان ناكارايي واحد ها رابه دو دسته عوامل تصادفي و عوامل ناكارايي نسبت دهد. )ودودی و همکاران، 1384( 2-2-10 روشهای کلی اندازه گیری کارایی 1) پارامتری و 2) ناپارامتری 2-2-10-1 روشهای پارامتری در روش های پارامتری که بیشتر بر پایه اصول اقتصادسنجی است و در اقتصاد مورد استفاده قرار می گیرد، ابتدا یک فرم تابعی (معمولا تابع تولید کاب– داگلاس) برای تولید در نظر گرفته می شود. لازم به ذکر است که در روش های پارامتری علاوه بر محدودیت انتخاب تابع تولید، با محدودیت های دیگری نیز روبرو هستیم: اول اینکه واحدها باید فقط یک محصول تولیدی داشته باشند و این در حالی است که ممکن است واحدهای تحت ارزیابی چند محصولی باشند. دوم اینکه استفاده از روش کمترین مربعات برای برآورد پارامترهای تابع تولید بیان کاملی از نقاط ممکن تولید نمی باشد. زیرا تابع تولید بیشترین تولید ممکن به ازای هر ورودی است؛ در حالی که تابع محاسبه شده از این روش بیشترین تولید ممکن را در هر ورودی به دست نمی دهد. اولین مدل تخمین به روش پارامتری در سال 1977 توسط ایگنز لاول و اشمیت و همچنین میوزن و وان دن بروک ارایه شد. روش های پارامتری به دو گروه کلی قطعی و تصادفی تقسیم می شوند. (بحیرایی و حامدی، 1391) در روش پارامتری، تابع تصادفی تولید(SFA) را به روشهای اقتصادسنجی با استفاده از نظریه اقتصاد خرد تعیین می کنیم. این تابع رویه ای در فضای n بعدی است. با توجه به تابع تولید مرزی تصادفی بدست آمده، کارایی دیگر واحدها را تعیین می کنیم. برتری روش (SFA) نسبت به روشهای معمولی اقتصادسنجی در این است که در برازش تابع، نقاط متوسط در نظر گرفته نمی شود بلکه نقاط مرزی لحاظ می شود. معادله این تابع به این صورت است: به طوری V که همان جزء تصادفی (جمله اخلال) در اقتصادسنجی است و دارای توزیع نرمال است و U معرف ناکارایی است که بیشتر با توزیع نرمال در نظر گرفته می شود. تابع f(x) تابع تولید و به شکل تابع کاب-داگلاس یا از نوع ترانسلوگ است. 2-2-10-2 روشهای غیرپارامتری در تلاش برای رفع مشکلات موجود در روش های پارامتری روش های غیرپارامتری ایجاد شدند. فارل در سال 1967 اولین روش غیرپارامتری را جهت تعیین کارایی در حالت دو ورودی و یک خروجی ارایه نمود. وی بجای برآورد تابع تولید مرز کارای قطعه قطعه خطی را با اعمال فرض های زیر و با استفاده از تبدیل یک به یک به دست آورد. شیب پاره خطها منفی یا صفر است و هیچ واحدی بین مرز و مبدا قرار نمی گیرد. نقاطی که روی مرز قرار می گیرند نقاط کارا و بقیه ناکارا هستند. (بحیرایی و حامدی، 1391) در روشهاي ناپارامتري، تابع توليد برآورد نمي شود. مهمترين روش غيرپارامتري، روش تحليل پوششی داده ها(DEA) است و نیازی به تابع تولید براي تعيين كارايي نيست. اين روش توسط سه نفر ارائه شد و موسوم به روش CCR است. ميخواهيم كارايي چند واحد تصميم گير(DMU) همگن را تعیین کنیم. اگر Xj،j=1 تا n، داده ها،نهاده ها یا بعبارت دیگر متغیرهای ورودی و Yj،i=1 تا m ستانده ها یا متغیرهای خروجی باشند، کارایی برابر است با: ui ضریب اهمیت ستانده ها و vj ضرایب اهمیت نهاده هاست. مسئله مهم تعیین این ضرایب است. گاهی این ضرایب مشخص، به عنوان مثال می تواند قیمت باشد و باید قیمت آنها را در نظر گرفت اما در بیشتر مواقع ممكن است قيمتها در دسترس نباشد يا نظرات متفاوتي در مورد اين ضرايب وجود داشته باشد. CCR به نحو جالبی در این حالت مشکل ضرایب را حل می کند. آنها پیشنهاد کردند که این ضرایب را هر واحد تصمیم گیر می تواند به مقدار دلخواه اختیار کند، به شرط اینکه کارایی دیگر واحدها با این ضرایب از یک بیشتر نباشد. به عبارت دیگر برای بنگاه pام با فرض اینکه s واحد تصمیم گیر داشته باشیم، ماکزیمم مقدار کارایی را با تعیین ضرایب u و V چنان تعیین می کنیم که دیگر واحدها کارایی کمتر یا مساوی یک داشته باشند، یعنی: برنامه ريزي تابع يادشده يك برنامه ريزي غيرخطي است كه آن را مي توان به برنامه ريزي خطي تبديل كرد، دوگان آن را حل كرده و به طور مستقيم كارايي را حساب كرد. ممكن است براي ضرایب vjp و uip محدودیت هایی در نظر گرفته به عنوان مثال این ضرایب بزرگتر از صفر باشد یا رابطه ای بین آنها وجود داشته باشد. (0< ε) يعني ضرايب صفر نباشد. اين مدل موسوم به CCR /ε است که بانکر و چارنز آنرا ارائه کردند. در این حالت، دوگان بصورت فرمول شماره (31) در می آید: ثابت مي شود θp كه همان كارايي واحد pام است و در اين رابطه θ و λ متغيرهاي دوگان و Z و W متغيرهاي كمكي هستند. از مدل ياد شده مي توان براي تعيين كارايي در زمينه هاي مختلف نظير بانکها، صنعت، آموزش عالي يا طبقه بندي دانشگاهها استفاده كرد. (پورکاظمی، 1383) مهمترين ايراد روش پارامتريك، فرضهاي متفاوتي است كه براي توابع و جزء ناكارايي در نظر مي گيرد. لذا با درنظر گرفتن فرضهاي مختلف، تخمينهاي بسيار متفاوتي حاصل مي گردد كه امكان مقايسه عملي بين واحدها را با مشكل مواجه مي سازد. در مقابل، در روش ناپارامتريك كه براي اولين بار توسط فارل ( 1957 ) براي تخمين كارايي ارائه شد نيازي به تعيين شكل تبعي خاصي براي توابع نبوده و عوامل تصادفي نيز وجود ندارند . فارل به جاي حدس تابع توليد، مقادير داده ها و ستانده ها را مشاهده كرده و مرزي را براي واحدها در نظر گرفته و آنرا ملاك كارايي قرار داد . فارل كارايي يك واحد اقتصادي را شامل دو جزء كارائي فني و كارائي تخصيصي مي دانست . كارايي فني مربوط به ساختار تكنولوژيكي يك واحد است . به عبارت ديگر در كارايي فني بحث بر سر رابطه بين نهاده و خدمات و چگونگي تبديل نهاده ها به خدمات است . كارايي تخصيصي نيز مربوط به اهداف رفتاري واحدهاست . چون اهداف رفتاري عموماً مواردي نظير حداكثر نمودن درآمدها، حداقل كردن هزينه ها و يا حداكثر نمودن سود است از اينرو به اطلاعات قيمتي در مورد نهاده ها و محصولات نيازمند است و نهايتاً از ضرب اين دوكارايي، كارايي كل(اقتصادي ) بدست مي آيد. در سطح الگوهاي ناپارامتريك، روشهاي متفاوتي براي مشاهده ناكارايي وجود دارد كه از مهمترين و پركاربردترين آنها مي توان به روش مرز پله اي و روش برنامه ريزي خطي اشاره نمود كه هر دو جزو الگوهاي برنامه ريزي رياضي هستند. (ودودی و همکاران، 1384) در مدل هاي كمي و عيني مرتبط با اندازه گيري كارايي، آنچه مهم است تعيين تابع توليد و استفاده از آن در مدل است. زيرا با داشتن آن مي توان عملكرد يا كارايي يك واحد را محاسبه کرد. براي تعيين و تقريب تابع توليد دو روش عمده پارامتري و غيرپارامتري وجود دارد. در روش پارامتري، تابع توليد مشخصي با استفاده از روش هاي مختلف آماري و اقتصادسنجي تخمين زده شده و سپس با بكارگيري اين تابع نسبت به تعيين كارايي اقدام مي گردد. اما در روش غيرپارامتري كه فارل براي اولين بار به تعيين كارايي به اين روش پرداخت. نيازمند تخمين تابع توليد نمي باشيم و به جاي توجه به تابع توليد به مرز توليد توجه مي شود. (اسدی و همکاران، 1388) معرفی انواع روشهای اندازه گیری عملی کارایی از سوی فارل(1957) صورت گرفته است. وی پیشنهاد کرد که برای اندازه گیری کارایی یک بنگاه، باید عملکرد آن با عملکرد بهترین واحدهای موجود در آن صنعت مقایسه شود. فارل سه نوع کارایی برای بنگاه مطرح کرد. وی نظر خود را با مثال ساده ای از واحدی که با استفاده از دو عامل تولید X1 و X2 به تولید یک ستانده Y با فرض بازده به مقیاس ثابت و بر مبنای حداقل نهاده می پردازد، بیان کرد. (بحیرایی و حامدی، 1391) 2-2-11 انواع کارایی نمودار2-2- انواع کارایی از دیدگاه فارل 2-2-11-1 كارايي فني يا تكنيكي كارايي فني يا تكنيكي عبارت است از توانايي يك واحد در بدست آوردن حداكثر خروجي با يك دسته از وروديهاي ثابت. اين كارايي متأثر از عملكرد مديريتي و مقياس آن واحد (شعبه) مي باشد. به عبارت ديگر كارايي فني، اختلاف بين نسبت خروجي به ورودي مشاهده شده با نسبت بين خروجي به ورودي در بهترين شرايط است. (فقیه نصیری و همکاران، 1389) 2-2-11-2 كارايي تخصيصي كارايي تخصيصي عبارت است از توانايي يك واحد در استفاده بهينه از نهاده ها براي توليد، با توجه به قيمت و تكنولوژي، به گونه اي كه هزينه حداقل گردد. در كارايي تخصيصي فرض بر اين است كه سازمان مورد نظر از لحاظ تكنيكي كاملاً كاراست. (فقیه نصیری و همکاران، 1389) 2-2-11-3 كارايي اقتصادي كارايي اقتصادي تركيبي است از كارايي فني و تخصيصي. همانطور كه گفته شد، كارائي فني بيانگر حداكثر سطح توليد ممكن براي يك واحد خدمات با استفاده از نهاده هاي معين است و كارايي تخصيصي با توجه به قيمت عوامل و محصولات و لحاظ سطح معين و ثابتي از تكنولوژي، ميزان بكارگيري نهاده ها را در اندازه بهينه شان نشان مي دهد. اين دو مفهوم در مجموع بيانگر كارايي اقتصادي است كه از آن به كارايي هزينه نيز ياد مي شود. يك سازمان زماني به كارايي اقتصادي مي رسد كه هم از لحاظ فني و هم از لحاظ تخصيصي، كارا باشد. به عبارت ديگر كارايي فني، بخشي از كارايي اقتصادي است و اين دو رابطه ضروري- و نه كافي‌ دارند. (فقیه نصیری و همکاران، 1389) 2-2-11-4 كارايي مقياس كارايي مقياس، بيانگر نسبت كارايي فعلي يك واحد به كارايي در مقياس بهينه آن واحد توليدي است. به عبارت ديگر كارايي مقياس، بيانگر توليد در مقياس بهينه يك واحد توليدي است. (فلاح، 1386) تاکنون تعاریف متنوعی از کارایی ارایه شده است. مفهوم کارایی در اقتصاد، تخصیص مطلوب منابع است. اما از نظر اهداف کاربردی، تعاریف گوناگونی بیان شده است. به طور کلی کارایی، معرف نسبت ستانده ها به نهاده ها در مقایسه با یک استاندارد مشخص است . از این رو تشخیص کارایی، منوط به تعریف و مقایسه با یک واحد مطلوب استاندارد است. مبنای چنین حد مطلوبی می تواند با روش های مختلفی تعیین و مشخص شود. 2-2-12 روش تحلیل پوشش داده ها روش تحلیل پوشش داده ها (DEA) که رویکرد ناپارامتریک برآورد توابع مرزی است برای اولین بار توسط چارنز، کوبر و رودز (1987) معرفی شد. این محققین مفاهیم پیشنهادی فارل را رواج دادند و از آن پس در مقالات زیادی این روش به کار گرفته شد. در این روش بدون در نظر گرفتن شکل تبعی خاصی برای توابع، از برنامه ریزی خطی (LP) و در نظر گرفتن نهاده ها و ستانده های بسیار متفاوت استفاده شده است و اقدام به یک سری بهینه یابی می شود و مقدار کارایی واحدهای مورد بررسی تحت دو فرض بازدهی ثابت و متغیر به مقیاس تعیین می شود. در روش DEA شکل های متفاوتی مانند شکل نسبی، شکل فزاینده و شکل پوششی (یا فراگیر) وجود دارد که در هرکدام از اینها در تعیین کارایی واحدهای مورد بررسی به روش خاصی عمل می شود. به این منظور از روش های مختلفی مانند یک مرحله ای، دو مرحله ای و چند مرحله ای استفاده می شود. دو مدل بسیار اساسی در روش DEA وجود دارد که به مدل های CCR و BCC معروف هستند که به ترتیب معرفی می شوند. اگر فرض شود که بانکی دارای n شعبه بود و هرکدام از شعب با استفاده از m نهاده مقدار r ستانده را تولید کنند در این حالت میزان کارایی فنی یک شعبه منفرد با نام DMU به شرح زیر است: در این مدل که با فرض بازدی ثابت به مقیاس CRS و با نگرش به نهاده ها طراحی شده است، λیک بردارN*1 شامل اعداد ثابت است که وزنهای مجموعه مرجع را برای شعب ناکارا نشان می دهد. مقادیر اسکالر به دست آمده برای θکارایی واحدها خواهد بود که شرط 1≥ θ را تامین می کند. مدل برنامه ریزی خطی فوق بایستی Nبار و هر بار برای یکی از شعب حل شود و در نتیجه میزان کارایی برای هر شعبه به دست می آید. اگر 1= θباشد به این معنی است که شعبه مورد نظر روی مرز تولید یکسان (تولید مرزی) بوده و بنا به نظریه فارل دارایی کارایی صد در صد است. اما فرض بازدهی ثابت به مقیاس زمانی مناسب است که همه واحدها در مقیاس بهینه عمل نمایند (در قسمت منحنی هزینه متوسط بلند مدت) ولی مسایل متفاوتی نظیر اثرات رقابتی محدودیت ها کارکردهای ضعیف مدیریتی و نظیر اینها باعث می شود که واحدها در مقیاس بهینه فعالیت نکنند از این رو بانکر چانز و کوپر مدل قبلی CCR را به گونه ای بسط دادند که بازدهی متغیر به مقیاس VRS را نیز در نظر بگیرد. می توان مدل BCC را با افزودن یک قید تحدب به شکل N'I λ=1به جای λ≥0به دست آورد. برای محاسبه کارایی مقیاس یک شعبه باید از هر دو مدل CRS (هدف بلند مدت) و VRS (هدف کوتاه مدت) استفاده کرد و با تقسیم کارایی بدست آمده از حالت CCR برحالت BCC کارایی مقیاس شعبه مورد نظر به دست می آید. مهمترین ایراد روش DEA در نظر نگرفتن عوامل تصادفی است. (حقیقت و نصیری، 1382) کارآيي يکي از مهمترين شاخصهاي ارزيابي عملکرد بهينه واحدهاي اقتصادي است. هر چند تعاريف متعددي از کارآيي ارائه مي شود؛ اما وجه اشتراک آنها اين است که واحدي کارآست که از ترکيب داده هاي معين بيشترين ستانده را به دست آورد. اگر اثرات منفي فعاليتهاي واحد نيز به صورت ستانده منفي در نظر گرفته شود، تعاريف متفاوت کارآيي شبيه يکديگر مي شوند. با استفاده از اين رويکرد مي توان کارآيي داخلی واحد(کارایی خصوصی) و کارآيي خارجی(کارآیی اجتماعی) آنرا تفکیک نمود. کارآيي داخلي به بهينه بودن اقدامات واحد با فرض محدوديتهاي نهادي وارده بر واحد مربوط مي شود. بدين معني که واحد در شرايط موجود چگونه عمل کرده است؟ کارآيي خارجي به بهينه بودن اثرات فعاليتهاي واحد در اقتصاد مربوط مي شود. به عبارت ديگر منافع خصوصي در کارآيي داخلي و منافع اجتماعي در کارآيي خارجي مدنظر قرار مي گيرد. اينکه چگونه مي توان کارآيي خصوصي را در راستاي کارآيي اجتماعي قرار داد، يکي از موضوعات اساسي اقتصاد است. « اسميت » که از او به عنوان پدر علم اقتصاد ياد مي شود، نشان داد که دست نامرئي بازار رقابتی این همگرایی را بوجود می آورد و نیازی به دخالت در اقتصاد نیست. با توجه به این رویکرد که به اقتصاد کلاسیک معروف است. دخالت دولت در اقتصاد محدود می شود و یکی از وظایف اساسی آن تعیین و حمایت از حقوق مالکیت است. برخی از اقتصاددانان با بسط نظریه شکست بازار و بهره گیری از پیامدهای خارجی، براي دولت نقش فعالتري قائل شدند. راه حل اين دسته، تصدي دولت در برخي فعاليتها براي ايجاد کارآيي اجتماعي است. از آنجا که در اين نظريات به ابزارهاي ايجاد کارآيي داخلي کمتر توجه مي شد، تصدي گري دولت بسيار مورد انتقاد قرارگرفت. حتي برخي ادعا کردند که امکان حصول به کارآيي خصوصي در تصدي هاي دولتي وجود ندارد. لذا بازگشت مجددي به نظريه هاي بازار آزاد و دولت حداقل به وجود آمد. در بین این چالشهای نظری و تجربیات متفاوت اقتصادی،به دست اوردن معیاری که از طریق آن بتوان به انتخاب بین بازار و تصدی دولتی پرداخت، اهمیت زیادی دارد. بنظر می رسد دیدگاه نهادگرایی تا حدود زیادی این معیار را فراهم نموده است. در این دیدگاه شرط حصول به کارایی، تدارک نهادهای لازم برای این امر است. بنابر این بازار در شرایطی منجر به کارایی اجتماعی می شود که نهادهای متناسب با آن وجود داشته باشد. در شرایط فقدان نهادهای مزبور، بازار توانایی حصول به کارایی اجتماعی را ندارد. دخالت کارایی دولت نیز نیازمند نهادهای مربوطه می باشد و فقدان این نهادها دخالت دولت را ناکارامد می سازد. (امیری و رئیس صفری، 1385) 2-2-13 اندازه گیری کارایی با روش تحلیل پوششی داده ها درباره اینکه کارایی واحدهای تولیدی چگونه محاسبه و ارزیابی شود دو روش اصلی وجود دارد: 2-2-13-1 روش تابع مرزی تصادفی در این روش، ابتدا شکل خاصی از تابع تولید (هزینه) در نظر گرفته می شود و با استفاده از روش های رایج اقتصادسنجی تخمین زده می شود. طبق تعریف تابع تولید، واحدهایی که در یک صنعت کارا عمل می کنند منطبق بر تابع تولید می باشند. با در اختیار داشتن مقادیر تولید واحدهای تولیدی می توان میزان انحرافات (واریانس) مقادیر تولید واقعی با مقادیر تولید بالقوه که بر اساس تابع تولید تخمین زده شده است، کارایی واحدها را، ارزیابی و سنجش نمود. مشکل عمده این روش ها تخمین تابع تولید می باشد. 2-2-13-2 روش تحلیل پوششی داده ها این روش نیازی به تعیین تابع تولید ندارد. فرض کنید در یک صنعت، تنها دو ورودی (نهاده) و یک خروجی (ستاده) وجود داشته باشد. اگر اطلاعات مقادیر ورودی و خروجی را برای تمامی واحدهای تولیدی فعال در آن صنعت در یک فضای دو بعدی مانند شکل زیر نشان دهیم، با اتصال نقاطی که به محورها و مبدأ مختصات نزدیکتر هستند، تابع محدبی به دست می آید که به آن منحنی تولید مرزی (کارا) گفته می شود. واحدهایی که بالاتر از این منحنی قرار گیرند برای تولید همان مقدار محصول (خروجی) از مقادیر بیشتری نهاده (ورودی) استفاده کرده اند (فلاح، 1386). نمودار2-3- روش تحلیل پوششی داده ها 2-2-14 تحلیل پوششی داده ها اندازه گیری کارایی به خاطر اهمیت آن در ارزیابی عملکرد سازمان ها همواره مورد توجه محققین بوده است. چنان که قبلا نیز اشاره شد فارل در سال 1957 برای اولین بار با استفاده از روش غیر پارامتری اقدام به اندازه گیری کارایی یک واحد تولیدی نمود. در ادامه محققانی نظیر چانز و همکارانش دیدگاه فارل را توسعه دادند و مدلی را ارائه نمودند که تحت عنوان تحلیل پوششی داد ها نام گرفت. در سال های اخیر نیز در اغلب کشورهای جهان برای ارزیابی عملکرد نهادها و دیگر فعالیت های رایج در زمینه های مختلف کاربردهای متفاوتی از DEA دیده شده است. علت مقبولیت گسترده این روش به سایر روش ها امکان بررسی روابط پیچیده و اغلب نامعلوم بین چندین خروجی است که در این فعالیت ها وجود دارد. DEA امکان نگرش جدید به فعالیت هایی که قبلا به روش های دیگر ارزیابی شده اند فراهم کرده است. نمودار 2-4- مرز فارل برای مثال امکان محک زنی با استفاده از این روش به شناسایی منابع ناکارا در شرکت های خیلی سودآور منجر شده است. مطالعه کارایی نسبی سازمان های مختلف مانند بانک ها که مطالعات قبلی قادر به ارزیابی توان بالقوه آنها نبوده اند به کمک DEA میسر می شود. ( بحیرایی و حامدی، 1391) DEA كه بوسيله چارنز و همكاران در سال ۱۹۷۸ معرفي شد، يك تكنيك برنامه ريزي خطي براي ارزيابي واحد هاي تصميم گيري (DMU) متجانس است که هرکدام تعدادي شاخص ورودي را دريافت و به شاخص هاي خروجي تبديل مي کنند. با استفاده از اين روش واحدهاي تصميم گيري به دو دسته کارا و ناکارا تقسيم مي شوند. مرز كارايي DEA كه بوسيله قطعات تركيب خطي بهترين واحدهاي مشاهده شده حاصل مي شود، يك مجموعه امكان توليد محدب را مشخص مي سازد . بنابراين DEA نيازي به تعريف صريحي از رابطه توليد بين بردارهاي ورودي و خروجي DMUها ندارد . تعيين کارايي با استفاده از مدل هاي تحليل پوششي داده ها بر اساس ميزان فاصله هر واحد تصميم گيري از مرز کارايي و نوع تصوير شدن آن بر روي مرز انجام مي شود. دو نوع روش کلي در نحوه تصوير روي مرز عبارتند از شعاعي و غير شعاعي. مدلهاي شعاعي درDEA ، همانند BCC و CCR وروديهاي و خروجيهاي غير شعاعي را ناديده مي گيرند. از اينرو مدلهاي غير شعاعي واقعي تر مي باشند و اين مدلها بطور همزمان تقليل ورودي ها و افزايش خروجي ها را انجام مي دهند. (آصفی و داودی،1390) تحليل پوششي داده ها يك روش برنامه ريزي خطي است كه با استفاده از اطلاعات سازمانها و واحدهاي خدماتی به عنوان واحدهاي تصميم گيرنده، اقدام به ساخت مرز كارايي مي كند. مرز فوق براساس اطلاعات در قالب نهاده ها و ستاده ها و بر اساس نتايج برنامه ريزي خطي متوالي ساخته مي شود و درواقع درجه عدم كارايي هر واحد تصميم گيرنده به ميزان فاصله واحد مزبور تا مرز كارايي است تقسيم مي شوند. هر كدام BCC و CCR مدلهاي اصلي تحليل پوششي داده ها به دو دسته از اين مدلها را ميتوان به دو رويه ورودي محور و خروجي محور مورد بررسي قرار داد. تفاوت دو مدل BCC وCCR در فرض مربوط به بازدهي ثابت يا متغير نسبت به مقیاس است. در مدل CCR فرض بر بازدهي ثابت نسبت به مقياس، و در مدل BCC فرض بر بازدهي متغير نسبت به مقياس است. منظور از بازدهي ثابت نسبت به مقياس اين است كه ستاده ها به نسبتي كه نهاده ها تغيير مي كنند تغيير كنند، براي مثال اگر نهاده ها دوبرابر شدند ستاده ها هم دو برابر شوند. اما منظور از بازدهي متغير نسبت به مقياس اين است كه ستاده ها متناسب با نهاده ها تغيير نكنند. فرض بازدهي ثابت نسبت به مقياس تنها در صورتي قابل اعمال است كه واحدها در مقياس بهينه عمل كنند. مسايل متفاوتي از قبيل آثار رقابتي، محدوديتها و غيره موجب مي شوند واحدها در مقياس بهينه عمل نكنند. استفاده از فرض بازده ثابت نسبت به مقياس، زماني كه تمام واحدها در مقياس بهينه فعاليت نمي نمايند، مقادير محاسبه شده براي كارايي فني را دچار اختلال خواهد كرد. (خواجوی و همکاران، 1389) بطور کلی، کارایی معرف نسبت ستانده ها در مقایسه با استاندارد مشخص و موجود است. مبنای چنین حد مطلوبی می تواند با روش تحلیل نسبت و روش تحلیل مرزی تدوین شود. روش تحلیل نسبت یکی از قدیمی ترین روشهای اندازه گیری کارایی در سطح واحدهای اقتصادی است که با محاسبه برخی از شاخصهای مالی بانکها مانند شاخص کفایت سرمایه و مقایسه این نسبتها با شاخصهای استاندارد صنعت بانکداری، درباره کارایی یا ناکارایی بانکهای مورد مطالعه اظهارنظر می گردد. اشکال اساسی این روش این است که با انتخاب چند نسبت جزئی نمی توان درباره ابعاد گوناگون عملکرد یک شعبه اطلاعات کاملی بدست آورد. در روش تحلیل مرزی، با برآورد توابع تولید یا تابع هزینه یا سود، مرزی را بعنوان مرز کارایی یک بانک یا گروهی از بانکها مشخص میکنند و شعبی که در این مرز فعالیت دارند بعنوان شعب کارا و شعبی که خارج از آن قرار دارند بعنوان شعب ناکارآمد شناخته می شوند. روشهای تخمین تابع تولید یا مرز کارایی، به دو روش پارامتریک و روشهای ناپارامتریک تقسیم میشوند. در رویکرد پارامتریک، برای تخمین زده شود و به این وسیله میزان ناکارایی واحدها را به عوامل تصادفی و عوامل ناکارایی نسبت دهد. مهمترین ایراد روشهای پارامتریک، فرضهای مختلفی است که برای توابع و جزء ناکارایی در نظر می گیرند. فروض مختلف، تخمین های بسیار متفاوتی را ایجاد و امکان مقایسه عملی بین شعب را با مشکل مواجه می کند. (باصری و همکاران، 1389) از سوي ديگر تحليل پوششي داده ها به عنوان ابزار مهمي براي ارزيابي واحدهاي تصميم گيري و بهبود عملكرد عمليات توليدي و خدماتي شناخته شده است. اين روش بطور گسترده اي در ارزيابي عملكرد سازمان هاي توليدي و خدماتي بكار مي رود. تحليل پوششي داده ها مجموعه اي از مدل هاي برنامه ريزي رياضي است كه با نگرش نهاده اي ستاده اي به واحدهاي تصميم گيري، آنها را مورد ارزيابي نسبي قرار مي دهد. در تعريف ديگري تحليل پوششي داده ها يك روش تحليلي بهره وري چند معياره براي اندازه گيري كارايي نسبي مجموعه اي از واحدهاي تصميم گيري همگن بيان شده است. در اين صورت رابطه كارايي با معيارهاي چندگانه ورودي و خروجي به صورت زير تعريف مي شود. کارایی=ها خروجی موزون مجموعها ورودی موزون مجموع اين تعريف كارايي براي نخستين بار توسط فارل ارائه شد و با نام مرز كارايي فارل شناخته مي شود. با استفاده از روابط رياضي، مرز كارا تعيين و بر اساس ملاك دور افتادگي واحد تصميم گيرنده از مرز ياد شده، كارايي آن اندازه گيري مي شود. (فضلی و منصوری، 1388) فارل (1975) برای نخستین بار روشهای ناپارامتریک را برای سنجش کارایی مطرح کرد. وی پیشنهاد کرد تا برای سنجش سطح کارایی یک واحد خاص، عملکرد آن واحد با عملکرد بهترین واحدهای موجود در آن سازمان مقایسه شود. این روش، شامل مفاهیم تابع تولید مرزی است که به عنوان شاخصی برای سنجش کارایی به کار می رود. روش تحلیل پوششی داده ها بعنوان یکی از روشهای ناپارامتریک، محاسبه ارزیابی سطوح کارایی را در داخل یک گروه از فعالان اقتصادی در درون یک سازمان نشان می دهد. این روش توسط رودس در سال 1978 گسترش یافت. وی بر مبنای برنامه ریزی خطی به تعیین مرز تولید و رتبه بندی واحدهای مورد بررسی می پردازد. با استفاده از این رویکرد، هنگام اندازه گیری کارایی، نوع بازده نسبت به مقیاس تولید را نیز می توان به تفکیک واحدها ارائه نمود. کاربرد مهم این روش در واحدهای غیرانتفاعی و خدماتی است که نمی توان عملکرد آنرا با یک مقیاس(برای نمونه واحد پول) ارزیابی کرد و در این قبیل تحلیل ها چند نهاده و ستانده مجزا از ترکیب ستانده ها مورد بررسی قرار می گیرد. (باصری و همکاران، 1389) از روش های مختلف مانند روش های پارامتری (روش تا بع تولید مرزی قطعی وتصادفی ) و روش ها ی ناپارامتری (روش وصل نقاط حدی، تاکسونومی عددی و روش تحلیل پوششی داده ها) می توان به رتبه بندی و تعیین کارایی پرداخت. این روش ها هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارا هستند، از آن جا که روش های ناپارامتری مبتنی بر یک سری بهینه سازی اند، برای محاسبه کارایی نسبی از آن ها استفاده می شود . عبارت نسبی در جمله بالا بسیار حائز اهمیت است زیرا کارایی به دست آمده در این روش، نتیجتاً مقایسه واحدهای موجود با یکدیگر را نشان می دهد. بنابراین، در صورتی که تعدادی از مشاهدات حذف و یا تعداد آنها اضافه شود، ممکن است مقدار کارایی محاسبه شده نیز تغییر و کم یا زیاد گردد. از این حیث کارایی به دست آمده نسبی است نه مطلق. در روشهای غیر پارامتری نیاز به انتخاب فرم تابع نبوده و محدودیتی نیز برای تعداد ستانده وجود ندارند. از میان سه روش ارزیابی ناپارامتری؛ تحلیل پوششی داده ها، وصل نقاط حدی و تاکسونومی عددی، روش تحلیل پوششی داده ها با توجه به مبانی برنامه ریزی ریاضی در هر مدل، ارزیابی مناسبتری از دو روش دیگر پدید می آورد. (عیسی زاده و خسروی، 1390) 2-2-15 انواع مدلهای تحلیل پوششی داده ها مدل CCR: در سال 1978 چالز، کوپر و رودز روش فارل را برای حالت چند ورودی و چند خروجی تعمیم دادند که به خاطر حرف اول اسم ارائه دهندگان آن به روش CCR معروف شد. در مدل CCR میزان کارایی مانند روش های پارامتری به صورت نسبت خروجی به ورودی تعریف می شود. واحدی یا DMU که این نسبت برای آن بیشترین باشد واحد کارا نامیده می شود. فرض کنیم اندیس های i، j و k به ترتیب اندیس ورودی ها، خروجی ها و واحدهای سازمانی باشند. اگر میزان ورودی نوع iام برای واحد kام را با xik میزان خروجی نوع jام برای واحد kام را با yjk نمایش دهیم، می توان آنها را به صورت ماتریس های زیر نمایش داد. ستون kام ماتریس فوق ورودی ها و خروجی های واحد kام DMUk هستند. قیدهای فوق تضمین می کنند که میزان کارایی برای هر واحد بیشتر از یک نمی شود. در این مدل وزن های ورودی ها و خروجی ها متغیر در نظر گرفته شده و در یک فضای رقابتی توسط مدل تعیین می شوند. از آنجایی که مدل بررسی شده کارایی را با تعیین وزن های ورودی و خروجی محاسبه می کند به آن مدل وزنی یا مضربی گفته می شود. شکل دوگان حالت فرم مضربی مدل CCR فرم پوششی این مدل نام داد که در حالت خروجی محور به صورت زیر است: فرم پوششی، کارایی را بر اساس تخمیت تابع تولید و مقایسه واحد تحت ارزیابی با مرز کارایی محاسبه می کند. نتیجه کارایی هر دو فرم یکسان است. ولی نتایج جانبی مختلفی از هر کدام به دست می آید. با محاسبه فرم پوششی مدل CCR، می توان واحدهای مرجع و اهداف مورد انتظار از واحدهای ناکارا را تعیین کرد. مدل BCC: در قسمت قبل مدل CCR را با فرض بازده نسبت به مقیاس ثابت مورد بررسی قرار دادیم. حال اگر به جای بازده نسبت به مقیاس ثابت، مدل را تحت بازده نسبت به مقیاس متغیر که اولین بار در سال 1984 توسط بنکر، چارنز و کوپر ارزیابی شد مورد بررسی قرار دهیم مدل به دست آمده همان مدل BCC است که به احترام ابداع کنندگان آن به این نام شهرت یافته است. فرم مضربی این مدل در حالت ورودی محور به ازای k = 1,2,…,s به صورت زیر است: همانند مدل CCR دوگان فرم مضربی مدل BCC را نیز فرم پوششی این مدل می نامند. که در حالت ورودی محور و خروجی محور به صورت است: (بحیرایی و حامدی، 1391) الف) مدل CCR در ماهیت ورودی در ماهیت ورودی سعی در پیدا کردن واحد مجازی Tc هستیم که همان خروجی را با حداقل ورودی ممکن تولید کند. ب) مدل BCC در ماهیت ورودی ج) مدل BCC بدون ورودی د) مدل رتبه بندی MAJ با توجه به مشکلات اساسی مدل AP ، محرابیان و همکاران (1999) مدل دیگری را جهت رتبه بندی DMUهای کارا مطرح نمودند. در مدل AP حرکت به سوی مرز در امتداد شعاعی صورت میگرفت که ممکن بود سطح پوششی PPS را قطع نکند. در این صورت مساله جواب شدنی ندارد و یا ممکن بود در فاصله بسیار دور، سطح پوششی PPS را قطع نماید. در این صورت مساله ناپایدار است. در مدل MAJ حرکت به سوی مرز در امتداد شعاع فوق الذکر صورت نمی گیرد. بلکه در امتداد موازي ورودي ها ( در ماهیت ورودي) و به صورت حرکاتی در مسیرهاي قایم و عمود بر هم و قدم هاي مساوي انجام می شود. براي روشن شدن مطلب فرض کنید شکل زیر نشان دهنده مرز فارل در حالت دو ورود ي- یک خروجی و پس از حذف DMUی تحت ارزیابی A باشد: نمودار2-5- مرز فارل برای مدل MAJ مقدار تابع هدف بهینه مساله بالا به واحد اندازه گیری ورودیها بستگی دارد. برای از بین بردن این مشکل، لازم است که داده ها را نرمالیزه نماییم. دوآل مساله فوق همان فرم مضربی مدل MAJ است که به قرار زیر می باشد: (جلودار و همکاران،1390) نتیجه تحقیقات چارنز کوپر و رودز برای ارایه مدلی ریاضی برای ارزیابی عملکرد واحد های تصمیم گیری متجانس که ورودی های از یک نوع را برای تولید خروجی های همگون مورد استفاده قرار می دهند بر اساس تحقیقات فارل با ارایه مدل CCR به نتیجه رسید. با این مدل تحلیل پوششی داده ها به عنوان روشی مبتنی بر برنامه ریزی خطی مسیری جدیدی را برای ارزیابی عملکرد و محاسبه کارایی گشود. با این فرض که n واحد تصمیم گیری DMUj J=1...n از m ورودی برای تولید s خروجی استفاده می کنند کارایی واحد تصمیم گیری o=1...n، DMU0 که با صرف ورودی Xio، i=1...m، به تولید Yro، r=1...s دست یافته است چنین است: θ میزان کارایی واحد تصمیم گیری DMU0 که O=1...n را بدست میدهد. (دانشیان و همکاران، 1386) 2-2-16 مزایای روش تحلیل پوششی داده ها روش تحلیل پوششی داده های تصادفی بر خلاف روش رایج ارزیابی عملکرد روشی آینده نگر است و براساس آن می توان در خصوص عملکرد آتی شعب پیش بینی هایی انجام داد. روش تحلیل پوششی داده های تصادفی ورودی ها و خروجی های شعب را در ارزیابی عملکرد آنها ملحوظ می نماید بر خلاف روش رایج ارزیابی عملکرد که تنها بر خروجی های شعب در ارزیابی عملکرد آنان متمرکز است. از نتایج روش تحلیل پوششی داده های تصادفی می توان در برنامه ریزی بهبود عملکرد استفاده نمود این در حالی است که به دلیل تمرکز روش رایج ارزیابی بر خروجی های شعب و نیز تحت کنترل نبودن اکثر خروجی ها امکان برنامه ریزی برای بهبود عملکرد اکثر شعب با استفاده از افزایش خروجی ها وجود ندارد. روش تحلیل پوششی داده های تصادفی برخلاف روش رایج ارزیابی عملکرد براستانداردهای عملکرد در خصوص هر یک از خروجی های شعب استوار نیست و بنابراین نیاز به تغییر و بازنگری مداوم در این استانداردها نیست. روش تحلیل پوششی داده های تصادفی با در نظر گرفتن ارزشی مخالف ارزش خروجی ها برای هزینه نیروی انسانی (برخلاف روش رایج ارزیابی عمکرد ) به نحو معقولانه تری حجم نیروی انسانی را در ارزیابی عملکرد شعب لحاظ می نماید. (فضلی و خوئینی، 1379) بطور کلی مزایای DEA نسبت به سایر روشهای پارامتریک عبارتند از: تمركز بر هر يك از مشاهدات در مقابل ميانگين جامعه استفاده همزمان از چندين ورودي و خروجي سازگاري با متغيرهاي برون زا عدم نياز به دانستن شكل تابع توزيع امكان به كارگيري وروديها و خروجيها با مقياس هاي اندازه گيري متفاوت (عالم تبریز و همکاران، 1388) 2-2-17 معایب DEA 1. به عنوان بهترین تکنیک بهینه سازی امکان پیشگیری خطا در اندازه گیری و سایر خطاها را ندارد. 2. جهت اندازه گیری کارایی نسبی است و کارایی مطلق را نمی سنجد، یعنی می تواند مشخص کند که واحد نسبت به بقیه واحدها چگونه عمل می کند ولی نسبت به عملکرد بهینه از نظر تئوریک مقایسه ای را ممکن نمی سازد. 3. چون غیرپارامتری است انجام آزمون های آماری برای آن مشکل است. 4. اضافه کردن یک واحد جدید به مجموعه واحدهای قبلی بررسی شده موجب تغییر در امتیاز کارایی تمامی واحدها می گردد. 5. تغییر در نوع و تعداد ورودی ها ممکن است در نتایج ارزیابی تغیر دهد (عالم تبریز و همکاران، 1388). 2-2-18 ویژگیهای تحلیل پوششی داده ها تحلیل پوششی داده ها دارای ویژگیهای منحصر به فردی است که آنرا از سایر مدلهای کلاسیک و پارامتریک اندازه گیری کارایی متمایز می سازد. اهم این ویژگیها عبارتند از: ارزیابی واقع بینانه ارزیابی همزمان مجموعه عوامل عدم نیاز به وزنهای از قبل تعیین شده جبرانی بودن ارزیابی با گرایش مرزی به جای گرایشهای مرکزی تصویر کردن بهترین وضعیت عملکردی به جای وضعیت مطلوب 2-2-19 قابلیتهای کاربردی تحلیل پوششی داده ها قابلیتهای اساسی این روش عبارتند از: رتبه بندی واحدهای تصمیم گیری ارائه واحدهای نشانه و راه کارهای بهبود عملکرد ارائه واحدهای با بیشترین مقیاس بهره وری و تخمین بازده به مقیاس ارائه راهکارهای توسعه ای شامل انبساط و انقباض واحدها تعیین پیشرفت و پسرفت تکتیکی واحدها تعیین تراکم در نهاده ها تخصیص بهینه منابع تعیین پتانسیل های عملکردی ارزیابی پویای کارایی (فتحی هفشجانی، 1381) 2-2-20 رتبه بندى در روش تحلیل پوششی داده ها تحلیل پوششی داده ها واحدهای تحت بررسی را به دو گروه واحدهای كارا و غیر كارا تقسیم می كند. واحدهای كارا واحدهایی هستند كه امتیاز كارایی آنها برابر با یك است. واحدهای غیر كارا با كسب امتیاز كارایی قابل رتبه بندی هستند، اما واحدهایی كه امتیاز كارایی آنها برابر یك می باشد با استفاده از مدل های كلاسیك تحلیل پوششی داده ها قابل رتبه بندی نیستند. در روش تحلیل پوششی داده ها روش های مختلفی برای تعیین رتبه واحدهای كارا ارایه شده پیترسون، مدل q است مانند روش اندرسون رتبه بندی كارایی متقاطع و مدل محرابیان، علیرضایی و جهانشاهلو (MAJ). روش اندرسون- پیترسون در سال ۱۹۹۳ اندرسون و پیترسون (AP) روشی را برای رتبه بندی واحدهای كارا پیشنهاد كردند كه امكان تعیین كاراترین واحد را میسر می سازد. با این تكنیك امتیاز واحدهای كارا می تواند از یك بیشتر شود به این ترتیب واحدهای كارا نیز مانند واحدهای غیر كارا می توانند رتبه بندی گردند. (طلوعی-حسینی، 1386) 2-3 پیشینه تحقیق 2-3-1 تحقیقات خارجی فارل در سال 1975 برای اولین بار برای تخمین تابع تولید روش غیرپارامتریک را مطرح کرد. او به جای تخمین تابع تولید با استفاده از مشاهدات مقادیر مرزی ورودی ها و خروجی های کارایی را برای واحدهای مورد مطالعه محاسبه نمود و مرز کارایی را به دست آورد. این مرز به عنوان معیاری برای مقایسه کارایی واحدهای تصمیم گیرنده به کار برده شد. همچنین فارل کارایی را به دو بخش تکنیکی و تخصیصی تقسیم نمود که با ترکیب این دو کارایی، کارایی اقتصادی به دست آمد. بعدها چارنز، کوپر و رودز دیدگاه فارل را توسعه داده و مدلی ارائه کردند که توانایی اندازه گیری کارایی با چندین ورودی و چندین خروجی را داشت. این مدل تحت عنوان (تحلیل پوششی داده ها) نام گرفت و اول بار در رساله دکتری ادوارد رودز و به راهنمایی کوپر تحت عنوان (ارزیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مدارس ملی آمریکا) در سال 1976 در دانشگاه کارنگی مورد استفاده قرار گرفت. چارنز، کوپر و رودز در سال 1978 مقاله ای تحت عنوان (اندازه گیری واحدهای تصمیم گیرنده) ارائه نمودند. از آنجا که این مدل توط چارنز، کوپر و رودز ارائه گردید به مدل CCR که از اول نام این سه فرد تشکیل شده معروف گردید. چارنز، کوپر و رودز تحلیل پوششی داده ها را چنین تعریف کرده اند: تحلیل پوششی داده ها یک مدل برنامه ریزی ریاضی به کار گرفته شده برای داده های مشاهده شده است که روش جدیدی را برای تخمین مرز کارایی و همچون تابع تولید فراهم می سازد که پایه اقتصاد مدرن می باشد. در این تکنیک با استفاده از مجموعه ای از مشاهدات یک تابع تولید تجربی از داده های مشاهده شده ساخته می شود. این روش یک مرزی به دست می دهد که تمام داده ها را تحت پوشش قرار می دهد، به همین دلیل آن را تحلیل پوششی یا تحلیل فراگیر می گویند. بنکر، چارنز و کوپر در سال 84 با وارد کردن کارایی فنی و کارایی مقیاس تحول دیگری در DEA به وجود آوردند. پس از آن مطالعات زیادی با استفاده از این مدل شکل گرفت (جلودار و همکاران، 1390). کانگ چن و میکاییل اسکالی(2005) مقاله آنها کارایی فنی و هزینهای و تخصیصی 43 بانک چین را در دوره زمانی 1993- 2000 روش DEA مورد بررسی قرار دادهاند. هدف از بررسی آنها شناسایی تغییرات در کارایی بانکهای چین بود که این بانکها تابع برنامههای آزادسازی مالی در سال 1995 بودند. نتایج نشان میداد که بانکها با اندازه بزرگتر و کوچکتر نسبت به بانکها با اندازه متوسط کاراتر هستند. مضافاً اینکه کارایی فنی بر کارایی تخصیصی برتری دارد. آزادسازی مالی از سال 1995 سطوح کارایی هزینه که شامل هر دو نوع کارایی فنی و کارایی تخصیصی میشود را بهبود داده است. تسا وانینا سوتانتو و ریکی (2011)، از روش تحلیلی غیرپارامتری، تحلیل پوششی داده ها (DEA)، به تجزیه و تحلیل کارایی نسبی 10 تا از بزرگترین بانک ها در سال 2009 در طول دوره 2003-2008 استفاده کردند. می توان نتیجه گرفت که اندازه تنها عامل برای اثبات کارایی در راه مولد و مقرون به صرفه بودن نیست. به طور کلی بسیاری از بانک ها در لیست کارایی در هر دو نقش (ارائه دهنده خدمات و رویکرد واسطه گری) با وجود حقیقت انتظارهای ملی بالاتر از نقش واسطه ای بانک عمل می کنند (Vanina Soetanto & Ricky,2011) در مطالعات داخلی، حقیقت و نصیری (1382) با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها، کارایی 72 شعبه از بانک کشاورزی را در استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل، با فرض بازدهی ثابت و متغیر به مقیاس و با جهت گیری نهاده ای و به کارگیری روش چند مرحله ای در سال 1381 آزمون نموده و دریافتند واحدهایی که از موقعیت مکانی مناسب تری برخوردارند کارایی بیشتری داشته اند (باصری و همکاران، 1389). لوپز و لانزر (2001) عملکرد 58 دپارتمان یک دانشگاه برزیلی را ارزیابی کردند، در این تحقیق ایشان عملکرد دانشگاه را در چهار بعد بهره وری آموزشی، بهره وری پژوهشی، خدمات و کیفیت ارزیابی کردند. هر یک از این ابعاد نیز شامل شاخص هایی هستند. مثلاً بعد بهره وری، آموزشی این شاخص ها را در برمی گیرد. تعداد دریافت کنندگان مدرک لیسانس در سال 1995 تعداد دریافت کنندگان مدرک ارشد، ... و حجم کار دانشجویان دورة لیسانس. شاخص های بهره وری پژوهشی عبارتند از: تعداد مقاله های چاپ شده در ژورنال های ISI و ژورنال های علمی و پژوهشی، تعداد کتاب های چاپ شده، کتاب های ویرایش شده، تعداد مقالات چاپ شده در کنفرانس های ملی و بین المللی در بعد بهره وری خدمات نیز به تعداد فعالیت های فرهنگی دپارتمان، فعالیت های مشاوره ای، سمینارها و غیره اشاره کردند. تنها ورودی در این پژوهش تعداد پروفسورهای تمام وقت هر دپارتمان است.این اطلاعات به صورت فازی جمع آوری شده و سپس مدل DEA برای هر چهار بعد حل شد. نتایج نشان داد که بهره وری آموزش در بین دپارتمان ها نسبتاً همگن بوده ولی این نتیجه برای کیفیت پژوهشی و خدمات مشاهده نشد. از طرف دیگر همبستگی بین چهار بعد نیز بررسی شده است. این بررسی نشان می دهد که همبستگی بین آموزش و تحقیق و توسعه صفر است. زیرا دانشگاه های برزیل توسط پروفسورها اداره می شود. همچنین همبستگی مثبت ضعیفی بین بهره وری تحقیق و اندازه دپارتمان کشف شد (37/0=R) در حالی که همبستگی بین آموزش و اندازه دپارتمان منفی ضعیفی بود (در سطح معناداری 5٪). به طور کلی نتایج نشان داد که 50 تا از مجموع 58 دپارتمان دانشگاه ها عملکرد پایین دارند و عدم همبستگی بین آموزش و پژوهش و خدمات و همبستگی ضعیفی بین پژوهش و کیفیت دیده شد (Lopes & Lanzer, 2002). مارتین (2003) در پژوهشی عملکرد 52 دپارتمان دانشگاه Zaragoza را با استفاده از مدل جمعی تحلیل پوششی داده ارزیابی کرد. در این پژوهش ورودی های مورد استفاده در سه دسته قرار گرفته اند که عبارتند از: منابع انسانی، منابع مالی و تجهیزات (منابع مادی). مارتین منابع انسانی را به دو گروه پرسنل علمی و تحقیقی (PDI) و پرسنل مدیریتی و خدماتی (PAS) تقسیم کرده است که در این پژوهش تنها پرسنل علمی و تحقیقی که خود به دو دسته دکترا و غیر دکترا تقسیم می شوند را مدنظر قرار داده است. منابع مالی بودجه ای است که به هر دپارتمان جهت توسعه فعالیت هایش تخصیص داده می شود. منابع مادی یا تجهیزات شامل کالاهایی هستند که دپارتمان ها در فعالیت هایشان استفاده خواهند کرد. خروجی ها نیز در دو سطح آموزشی و پژوهشی تقسیم شده اند. میزان ساعات تخصیص داده شده به هر دانشجو، میزان فعالیت های هر دپارتمان در آموزش دوره های بعد لیسانس از جمله شاخص های آموزشی هستند. از شاخص های پژوهشی نیز می توان به تعداد رساله ی دکترای خوانده شده در طول سال، درآمد سالانه تحقیق و محاسبه فعالیت پژوهشی اشاره کرد. در این پژوهش برای ارزیابی عملکرد دپارتمان ها چهار مدل DEA به کار رفته است. مدل اول تمام متغیرهای ورودی و خروجی به کار رفته است ولی در بقیه مدل ها یکی از متغیرهای خروجی حذف شده است. بدین وسیله می توان تأثیر متغیر حذف شده بر عملکرد و کارایی دپارتمان را شناسائی کرد. در این تحقیق 36 دپارتمان کارا شناسائی شدند (martin, 2003). باروس و ماسکارنهاز در سال 2005 در مقاله ای تحت عنوان «کارایی فنی و تخصیصی هتل های کوچک» به بررسی کارایی 43 هتل در کشور پرتغال پرداختند و به منظور ارزیابی عملکرد آنها از مدل DEA خروجی محور با ورودی تعداد کارکنان، تعداد اتاق ها و خروجی های میزان فروش و تعداد مهمانان استفاده گردید. نتایج نشان داده است که تحت بازدهی متغیر به مقیاس 4 هتل از 43 هتل، هم کارایی تخصیصی بودند که امتیازات کارایی آنها 1 بوده است و 7 تای آنها فقط کارایی فنی بوده و 2 تای آنها نیز فقط کارایی تخصیصی بوده اند. اولین مطالعه واحدهای بانکی به روش DEA توسط شرمن و گلد در سال 1985 انجام شد. آنها 14 شعبه از بانک های پس انداز آمریکا را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که از بین 14 شعبه بررسی شده فقط 6 شعبه کارایی 100 درصد داشته اند. علل ناکارایی دیگر شعب نیز عواملی از قبیل ضعف مدیریت، اندازه شعبه، تعداد کارکنان و هزینه های عملیاتی می باشد. پس از آنها مطالعات زیادی در این زمینه انجام شد. مطالعه 20 بانک توسط آویل در ترکیه، مطالعه 17 بانک توسط هیوکاس در یونان، مطالعه 74 بانک توسط ساهای در هندوستان، مطالعه 291 بانک توسط روزن در کانادا نمونه هایی از این مطالعات هستند. شرمن و لاندینو در سال 1998 کارایی 33 شعبه از یک بانک را بررسی کردند. برای این کار از 5 داده و 5 نهاده استفاده شد. نتایج نشان داد 23 شعبه از 33 شعبه کارا هستند. ساها و راویساکار در هند به بررسی 25 شعبه پرداختند. مدل انتخابی آنها CCR با ماهیت خروجی محور بود. 25 بار مدل برنامه ریزی خطی حل شد. نتایج بیانگر ناکارایی اغلب واحدهای مورد بررسی بود (کرد و همکاران، 1390). 2-3-2 تحقیقات داخلی در زمینه بهره وری تحقیقی با عنوان «طراحی مدل بهره وری با رویکرد تحلیل پوششی داده ها» توسط دکتر عادل آذر و دکتر علیرضا مؤتمنی به نگارش درآمده که در این تحقیق برای اندازه گیری بهره وری ارزیابی عملکرد در سازمان ها مدل جامعی با استفاده از DEA طراحی گردیده که از دقت و صحت بالایی برخوردار است. در این مدل نهاده های محسوس بر اساس دوره های زمانی ماهیانه استفاده گردیده است. مدل های BCC, BCC-CCR, CCR-BCC و CCR بر اساس اطلاعات یک شرکت بزرگ تولیدی مورد آزمون قرار گرفته و مدل CCR برای اجرای مدل، مناسب تشخیص داده شد. این مدل ابزاری کارآمد برای کنترل سازمان در اختیار مدیران قرار داده است که قادرند درجه انحراف عملکرد را از مرز کارایی در دوره های قبل تشخیص داده و پیش از مواجه شدن با مشکلات جدید با تحلیل دلیل انحرافات به برنامه ریزی آینده می پردازند. اجلی و صفری (1390) طی پژوهشی تحت عنوان ارزیابی عملکرد واحدهای تصمیم گیری با استفاده از مدل ترکیبی شبکه های عصبی پیش کننده عملکرد تحلیل پوشش داده ها (شرکت ملی گاز ایران) به ارزیابی عملکرد و کارایی شرکت های گاز استانی با استفاده از رویکرد یا مدل مضربی CCR ورودی محور و روش اندرسون ـ پیترسون (AP) برای رتبه بندی واحدهای کارا در قالب مدل های تحلیل پوشش داده ها قرار گرفت و ضعف مدل ها از نظر محاسبه و تفکیک کارایی شرکت ها مشخص شد. در این تحقیق، برای تحلیل و ارزیابی کارایی شرکت ها از رویکرد شبکه های عصبی پیش بینی کننده عملکرد در قالب مدل های ترکیبی تحلیل پوششی داده ها و شبکه های عصبی مصنوعی استفاده شد. نتایج تحلیل کارایی محاسبه شده واحدها با استفاده از این مدل ها نشان از قدرت بالای شبکه در محاسبه و تفکیک پذیری شرکت ها از نظر کارایی بود (اجلی، صفری، 1390). قربانی(1383) عملکرد دانشکدههای مدیریت وزارت علوم ،تحقیقات و فناوری را با استفاده از DEA ارزیابی و رتبهبندی کرد. وی برای رتبهبندی دانشگاهها هشت سناریو را اجرا کرد. در سناریوی اول به مقایسه آن دسته از دانشکدههایی پرداخت که سه رشته مدیریت بازرگانی، صنعتی و دولتی را دارا بوده و دانشجو و دانشآموخته در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد باشد. تنها سه دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، علامه طباطبایی و شهید بهشتی این شرایط را داشتند. در این سناریو سه متغیر ورودی (تعداد دانشجویان دو مقطع کارشناسی و ارشد، تعداد هیئت علمی، تعداد کارکنان اداری تمام وقت) و چهار متغیر خروجی (تعداد دانشآموختگان در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ، تعداد کتب و مقالات اعضای هیئت علمی، تعداد طرحهای پژوهشی اعضای هیئت علمی و درصد پذیرفتهشدگان مقطع کارشناسی در آزمون کارشناسی ارشد) در نظر گرفته شده است. در این سناریو چون تعداد واحدهای مورد ارزیابی از مجموع متغیرهای ورودی و خروجی کمتر بود سه دانشکده کارا معرفی شدند سپس با استفاده از روش اندرسون – پترسون (AP) رتبه بندی شدند .که نتایج بصورت زیر است. دانشگاه شهید بهشتی < دانشگاه علامه طباطبایی <<< دانشگاه تهران سناریوی دوم ،سوم و چهارم هر یک به مقایسه رشته مدیریت دولتی، مدیریت بازرگانی و مدیریت صنعتی میپردازد در این سناریوها تنها یک متغیر ورودی( تعداد دانشجویان کارشناسی) و یک متغیر خروجی( تعداد دانشآموختگان کارشناسی)در نظر گرفته شده است.سناریوی پنجم دانشکدههایی که سه رشته بازرگانی، دولتی و صنعتی را دارند با سه ورودی (تعداد دانشجویان کارشناسی، هیئت علمی تمام وقت،تعداد کارکنان اداری) و دو خروجی(تعداد فارغالتحصیلان کارشناسی، درصد پذیرش از کارشناسی به کارشناسی ارشد)مقایسه و ارزیابی شدند. درسناریوی ششم دانشگاههایی که دو رشته بازرگانی و دولتی،سناریوی هفتم دانشگاههایی که دو رشته مدیریت بازرگانی و صنعتی و سناریوی هشتم دانشگاههایی که دو رشته مدیریت صنعتی و دولتی را دارند با سه متغیر ورودی و دو متغیر خروجی سناریوی پنجم ارزیابی و رتبهبندی شدهاند. فتاحی (1380) عملکرد دانشکده های دانشگاه علم و صنعت ایران را در طی سال های 79-78 ارزیابی کرد. ایشان در این پژوهش از تلفیق دو روش تحلیل پوششی داده و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP/DEA) استفاده کرد. این مدل دارای دو مرحله می باشد. در مرحله اول مقایسات زوجی واحدها با روش DEA انجام می شود و سپس در مرحله دوم، نتایج مرحله اول در مدل AHP وارد می شود و رتبه بندی کامل صورت می گیرد (فتاحی، 1380). عیسی خانی در سال 1381 گروه های آموزشی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس را با استفاده از DEA ارزیابی کرد. ایشان در این پژوهش از مدل تحلیل پوششی داده ها با ماهیت ورودی محور استفاده کردند. زیرا به نظر ایشان مدیریت توان اعمال کنترل بیشتری بر روی داده ها نسبت به ستاده ها دارد. واحدهای مورد ارزیابی در این پژوهش گروه های آموزشی دانشکده علوم انسانی است که شامل 22 گروه آموزشی می باشد. داده های منتخب در این پژوهش عبارتند از: تعداد دانشجویان ورودی در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکتری، هزینه حق التدریس. ستاده ها شامل تعداد دانش آموختگان، تألیفات اعضای هیئت علمی، تعداد پذیرفته شدگان در مقطع دکتری و نمره ارزشیابی گروه ها می باشند (عیسی خانی، 1381) ثریائی و قاروئی در پژوهشی در سال 1386 برای رسیدن به اهداف 5 گانه ای همچون درجه بندی شعب، تعیین کارایی، تعیین شعب مرجع، ارائه راهکارهایی برای شعب ناکارا و در نهایت رتبه بندی واحدهای کارا صورت پذیرفت. عدم توزیع صحیح نیرو در سطح شعب و تمرکز وجوه در برخی شعب از عوامل ناکارایی بودند. بحرینی و همکاران به بررسی کارایی اقتصادی دو گروه بانک های خصوصی و دولتی، با فرض بازدهی متغیر نسبت به مقیاس پرداختند. محاسبات نشان می داد که کارایی اقتصادی بانک های دولتی بیشتر از بانک های خصوصی است (کرد و همکاران، 1390). امیر مرادی و همکارانش (2011)، در مقاله خود از تجزیه و تحلیل پوششی داده ها (سه مرحله ای: خطر، کارایی و اثربخشی) (DEA) برای اندازه گیری عملکرد و خطر از بانک های استرالیا در طول دوره از سال 2001 تا 2007 استفاده نمودند. تحلیل پوششی داده ها نشان می دهد که اثر از بانکهای بزرگتر بیشتر از بانک های متوسط است. در مقابل، بانک های متوسط قادر به دستیابی به نمرات بهره وری بالاتر هستند. علاوه بر این، برخی از بانک ها سود را با توجه به در نظر گرفتن ریسک بالاتر و نه از دیگر حالت های ممکن پایدار خود در درازمدت به دست می آوردند. نتایج نشان می دهد همچنین که میانگین نمرات خطر از بانک های بزرگ و متوسط، هیچ اختلاف قابل توجهی ندارد، با این حال، صرف نظر از اندازه بانک ها سیاست های غیرمشابه از لحاظ عملکرد و خطر وجود دارد) Moradi etal, 2011( -6-1 منابع فارسی 1- اسدی-اصلانی،عباس-محمود، ارزيابي كارايي پژوهشي گروه هاي آموزشي با استفاده از مدل DEA، فصلنامه رهبري و مديريت آموزشی،1388،شماره3 2- اسلامی-بهرامی-رجبی-میهنی،زهرا-مریم-محمد-مریم،ضرورت تدوین الگوي رتبه بندي بانکها و ارائه مدل پیشنهادي، اداره تحقیقات و کنترل ریسک بانک سپه،1390 3-اسماعیلی کاکرودی،علیاکبر، ارزیابی عملکرد شعب بانک صادرات استان مازندران با استفاده از مدل تحلیل پوششی دادهها، پایان نامه ارشد به راهنمایی داودکیاکجوری،رشت: دانشگاه آزاد اسلامی،1388 4- آصفی-داودی،توران-علیرضا، طراحي يک سيستم مبتني بر دانش براي تشخيص کانال توزيع انتخابي مشتريان به کمک DEA، دومين كنفرانس مد يريت اجرايي،1390 5- افشار-طلوعی-قلم سیاه،محمدعلی-عباس-لیلی،طراحي مدل تركيبي كارت امتياز متوازن و تحليل پوششي، نظام سلامت،1388 6-الوانی، سید مهدی، تصمیم گیری و تعیین خط و مشی دولت، تهران: انتشارات سمت، 1380 7- امامی میبدی،علی،اصول اندازه گیری کارایی و بهره وری،تهران:موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، 1384 8- امیری-رئیس صفری،هادی-مجتبی،بررسی کارایی بانکهای تجاری در ایران و عوامل نهادی موثر بر آن، جستارهای اقتصادی،1385 9- انوار رستمی- حسینی- آذر ،علی اصغر- خداد-عادل، مرکز مطالعات مدیریت و بهره وری ایران، تهران: اولین کنفرانس ملی مدیریت عملکرد دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه تهران، 1384 10- باصری-باقری-برات پور،بیژن-محمد-مصطفی،تحلیلی بر کارایی فنی شعب منتخب بانک ملت در شهر تهران، فصلنامه پژوهشها و سیاستهای اقتصادی،1389،شماره54 11- بحیرایی-حامدی،علیرضا-رضا،مدلسازی و اندازه گیری کارایی بانکهای ایران: با رویکرد تحلیل پوششی داده ها، سومین کنفرانس ریاضیات مالی و کاربردها،1391 12- پورکاظمی،محمدحسین،رتبه بندي بانكهاي تجاري كشور،فصلنامه پژوهشها و سياستهاي اقتصادي،1383 ، شماره39و40 13- پورنظری، معصومه، ارزیابی عملکرد مدیریتهای شعب بانکهای دولتی با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها( مطالعه موردی: مدیریت های شعب بانک مسکن)، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی محمدحسن قلیزاده ، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، 1388 14- جلودار-شجاع-شیرخانلو،مهدی-نقی-فهیمه،ارزیابی کارایی شعب بانک سپه در استان تهران با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها،سومین همایش ملی تحلیل پوششی داده ها،1390 15- حقیقت-نصیری،جعفر-ناصر،بررسى کارایی سيستم بانکى با کار برد تحليل پوشش داده ها،فصلنامه پژوهشهاى اقتصادى،1382،شماره ٩و١0 16- خاکی،غلامرضا،روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی،چاپ ششم،انتشارات بازتاب،1389 17- خدابخشی-بیرانوند،محمد-اسما،استفاده از تحلیل پوششی داده ها در ارزیابی کارایی یک سیستم بانکی با داده هاي غیرقطعی،سومین همایش ملی تحلیل پوششی داده ها،1390 18- خواجوی-غیوری-غفاری،شکراله-علی-محمدجواد، تكنيك تحليل پوششي داده ها مكملي براي تحليل سنتي نسبتهاي مالي،بررسیهای حسابداری و حسابرسی،1389،شماره60 20- دانشیان-پورجعفر-کافی-دهقان نژاد،بهروز-صادق-آذرنوش،پریناز،تحلیل پوششی داده ها و تحلیل های آماری، مجله ریاضیات کاربردی واحد لاهیجان،1386،شماره12 19- دفتر ارزیابی عملکرد و بهبود مدیریت ، نگاهی به موضوع ارزیابی عملکرد ، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، 1380 20- سبحانی-کارجو،حسن-حلیمه،بررسی و اندازه گیری کارایی فنی شعب منتخب بانکهای صادرات استان تهران، فصلنامه پژوه شها و سیاس تهای اقتصادی،1391،شماره62 21- سعادت، اسفندیار، مدیریت منابع انسانی، تهران: انتشارات سمت، 1381 22- سید جوادین، سید رضا، مدیریت منابع انسانی و امور کارکنان، تهران: نگاه دانش، 1384 23- صمدی، علی، راهنمای ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی، 1381 24- طاهری، شهنام، بهره وری و تجزیه و تحلیل آن در سازمانها، تهران: انتشارات هوای تازه، 1382 25- طحاری-فرید-بابایی،محمدحسین-داریوش-حمید،ارائه یک مدل ترکیبی از تحلیل پوششی داده ها و برنامه ریزی آرمانی برای بهبود سنجش کارایی واحدهای تصمیم گیری، فصلنامه علمي پژوهشي مطالعات مديريت صنعتي،1390،شماره21 26- طلوعی-حسینی،عباس-سیدمحمد،ارزيابى كارايى واحدهاى خريد شركت هاى گاز استانى،فنی،1386، شماره38 27- عالم تبریز-رجبی پور-زارعیان،اکبر-علیرضا-محمد،بررسي كاركرد تكنيك تاپسيس فازي در بهبود سنجش كارايي شعب بانكها با استفاده از تكنيك DEA،مدیریت صنعتی،1388،شماره3 28- عالم تبریز-فرجی-سعیدی،اکبر-راضیه-حسام،ارزيابي كارايي دانشكده هاي دانشگاه شهيد بهشتي با رويكرد تلفيقي تحليل پوششي داده ها و مدل برنامه ريزي آرماني،فصلنامه علمي پژوهشي مطالعات مديريت صنعتي سال هشتم،1389، شماره19 29-عیسی خانی، احمد، طراحی مدل ریاضی ارزیابی کارایی گروههای آموزشی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس با استفاده از تحلیل پوششی داده ها ، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمای عادل آذر، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، 1381 30-عیسی زاده-خسروی،یوسف-بهزاد،رتبه بندی مخابرات استا نهای کشور با رویکرد تحلیل پوششی داده ها، مجله تحقیق در عملیات و کاربردهای آن،1390،شماره3 31- فتاحی، امیرافشین، ارزیابی عملکرد دانشکده های دانشگاه علم و صنعت با AHP / DEA ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، تهران: دانشگاه علم و صنعت، 1380 32- فتحی هفشجانی، کیامرث، توسعه مدل پویای تحلیل پوششی داده ها برای ارزیابی کارائی واحدهای تصمیم گیری، 1381 33- فضلی-خوئینی،صفر-امیر،ارائه الگویی به منظور پیش بینی کارایی دستگاههای اجرایی و واحدهای سازمانی در دستگاههای اجرایی،1379 34- فضلی-منصوری،صفر-صالح،مقايسه رويكردهاي تحليل پوششي داده ها(DEA) و فرآيند تحليل سلسله مراتبي(AHP) در رتبه بندي شاخصهاي كليدي تصميم گيري خريد و فروش سهام،فصلنامه علمي پژوهشي مطالعات مديريت،1388،شماره15 35- فقیه نصیری-عریانی-سوری-گرشاسبی،مرجان-بهاره-امیررضا-علیرضا،مقایسه ی کارایی سرپرستی های پست بانک ایران با استفاده از دو روش ناپارامتری و پارامتری،پژوهشنامه ی علوم اقتصادی علمی – پژوهشی، 1389،شماره2 36- فلاح،محمد،ارزیابی کارایی شعب شرکتهای بیمه با روش تحلیل پوششی داده ها،تازه های جهان بیمه، 1386 ،شماره115و116 37- قائمی-حمیدی-زواری،محمدحسین-سلمان-اکبر،رابطه شاخصهای مالی و شاخصهای بهره وری در شرکتهای تولیدی،حسابرس،1390،شماره52 38- قربانی، کامران ، تعیین کارایی نیبت دانشکدههای مدیریت با رویکرد تحلیل فراگیر دادهها، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی عادل آذر، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده حسابداری و مدیریت،1383 39- کاپلان، رابرت اس، نورتون، دیوید پی، سازمان استراتژی محور، ترجمه پرویز بختیاری، تهران: سازمان مدیریت صنعتی، 1385 40- کرد-شیخ زاده-جعفری،باقر-شکوه-راضیه،ارزیابی کارایی بانکها به روش تحلیل پوششی داده ها،سومین همایش تحلیل پوششی داده ها،1390 41- لیکانن، ای، مبانی و مفاهیم ارزشیابی( طرحهای عمرانی) ، ترجمه احمد باقری، تهران: انتشارات دفتر نظارت و ارزشیابی وزارت جهاد کشاورزی،1381 42- محمدزاده ، عباس ، مدیریت توسعه، تهران: انتشارات دانشکده علوم اقتصاد و دارایی ،1375 43- مهرگان،محمدرضا،مدلهای کمی در ارزیابی عملکرد سازمانها:تحلیل پوششی داده ها ،دانشکده مدیریت دانشگاه تهران،1383 44- ودودی-موسی خانی-حمیدی،بهرام-مرتضی-ناصر،توسعه مدلي براي ارزيابي كارايي و رشد بهره وري در مراكز آموزش عالي،1384 5-6-2 منابع انگلیسی: 1. Afsharian-Kryvko-Reichling,Mohsen-Anna-Peter,Efficiency and Its Impact on the Performance of European Commericial Banks,Faculty of Economics and Management,2011 2. AKIN- KILIÇ- ZAĐM, Ahmet- Merve- Selim, Determinants of Bank Efficiency in Turkey: A Two Stage Data Envelopment Analysis, International Symposium on Sustainable Development,2009 3. Amadou Barry- José O. Dacanay- Lepetit- Tarazi, Thierno- Santos- Laetitia- Amine, Ownership Structure and Bank Efficiency in Six Asian Countries, Philippine Management Review,2010 4. Asmild- Bogetoft- Leth Hougaard, Mette- Peter- Jens, Rationalising Ineciency: A Study of Canadian Bank Branches, Department of Economics,2008 5. BASAR- BASAR, Mehmet- A. Banu, ASSESSMENT OF TURKISH BANKS’ PERFORMANCE BY USING DATA ENVELOPMENT ANALYSIS,Advancing Business and Management in Knowledge-based Society,2006 6. Bazrkar- Khalilpour, Ardeshir- Kamal, A comparative study on ranking the banks using Data Envelopment Analysis (DEA) and Stochastic Frontier Analysis (SFA) approach, International Research Journal of Applied and Basic Sciences,2013 7. Ben Naceur-Ben-Khedhiri-Casu, Sami-Hichem-Barbara, What Drives the Performance of Selected MENA Banks? A Meta-Frontier Analysis, International Monetary Fund,2011 8. Chao- Yu- Wu, Chuang_Min- Ming_Miin- Hsiao_Ning, An Application of the Dynamic Network DEA Model: The Case of Banks in Taiwan, Department of Business Management,2013 9. Chen, Tien-Hui, Using Data Envelopment Analysis (DEA) to the efficiency evaluation and improvement of a Taiwanese commercial bank, Department of Tourism Management,2010 10. Duygun Fethi-Pasiouras, Meryem-Fotios, Assessing Bank Performance with Operational Research and Artificial Intelligence Techniques: A Survey, University of Bath School of Management,2009 11. D. Varias- Sofianopoulou, Anastasios-Stella, Efficiency evaluation of Greek commercial banks using data envelopment analysis, Lecture Notes in Management Science,2008 12. Farhan Akhtar- Ali- Sadaqat, Muhammad- Khizer- Shama, PERFORMANCE EFFICIENCY OF COMMERCIAL BANKS OF PAKISTAN: NONPARAMETRICTECHNIQUE DATA ENVELOPMENT ANALYSIS (DEA), Asian Journal of Business and Management Sciences,2011 13. Fiorentino- Karmann- Koetter, Elisabetta- Alexander- Michael, The cost efficiency of German banks: a comparison of SFA and DEA, Deutsche Bundesbank Eurosystem,2006 14. Gulumser Arslan- Hakan Ergec, Bengul- Etem, The Efficiency of Participation and Conventional Banks in Turkey: Using Data Envelopment Analysis, International Research Journal of Finance and Economics,2010 15. Gu- Yue, Hongmei- Jiahui, The Relationship between Bank Efficiency and Stock Returns: Evidence from Chinese Listed Banks, World Journal of Social Sciences,2011 16. Hasan Eken- Kale, Mehmet- Suleyman, Measuring bank branch performance using Data Envelopment Analysis (DEA): The case of Turkish bank branches, Finance and Banking PhD Programme, Institute of Social Sciences,2010 17. H. Osman- Hitti- Al-Ayoubi, Ibrahim- Aline- Baydaa, DATA ENVELOPMENT ANALYSIS: A TOOL FOR MONITORING THE RELATIVE EFFICIENCY OF LEBANESE BANKS, European and Mediterranean Conference on Information Systems,2008 18. HUANG-CHEN, LI-WEI-YI-KAI, Does Bank Performance Benefit from Non-traditional Activities? A Case of Non-interest Incomes in Taiwan Commercial Banks, Asian Journal of Management and Humanity Sciences,2006 19. J.B. Yang - B.Y.H. Wong - D.L. Xu - X.B. Liu - R.E. Steuer, Integrated bank performance assessment and management planning using hybrid minimax reference point – DEA approach, European Journal of Operational Research,2010 20. Jeeyoung Min, Elizabeth, Evaluating Customer Service Representative Staff Allocation and Meeting Customer Satisfaction Benchmarks: DEA Bank Branch Analysis, Centre for Management of Technology and Entrepreneurship,2011 21. Johnes- Izzeldin- Pappas, Jill- Marwan- Vasileios, A comparison of performance of Islamic and conventional banks 2004 to 2009, Department of Economics Lancaster University Management School,2012 22. K. Klimberg- D. Lawrence- Lal, Ronald- Kenneth- Tanya, USING DATA ENVELOPMENT ANALYSIS (DEA) TO FORECAST BANK PERFORMANCE ,2009 23. K.Sharma- Sharma- K. Barua, Anil- Dipasha- Mukesh, Efficiency and Productivity of Indian Banks: An Application of Data Envelopment Analysis and Tobit Regression, National Conference on Emerging Challenges for Sustainable Business,2012 24. Kumara- Yasushi, Manjula- SUZUKI, Can state-owned banks outperform private banks? - The evidence from Sri Lanka, Ritsumeikan Asia Pacific University,2011 25. Kumar-Charles, Mukesh-Vincent, Evaluating the Performance of Indian Banking Sector using Data Envelopment Analysis during Post-Reform and Global Financial Crisis, CENTRUM Católica – Pontificia Universidad Católica del Perú,2012 26. KUMAR- GULATI, Sunil- Rachita, An Examination of Technical, Pure Technical and Scale Efficiencies in Indian Public Sector Banks using Data Envelopment Analysis, Eurasian Journal of Business and Economics,2008 27. Kumar Mishra- N. Gadhia- Prasad Kar- Patra- Anand, Aswini- Jigar- Bibhu- Biswabas- Shivi, Are Private Sector Banks More Sound and Efficient than Public Sector Banks? Assessments Based on Camel and Data Envelopment Analysis Approaches, Research Journal of Recent Sciences,2013 28. Kumbirai- Webb, Mabwe- Robert, A financial Ratio Analysis of Commercial Bank Performance in South Africa, African Review of Economics and Finance,2010 29. Liu- Lin- Fang, Z_John- Fengyi- Li_Peng, A STUDY OF APPLYING DEA TO MEASURE PERFORMANCE ON BANK IMPLEMENTING FINANCIAL ELECTRONIC DATA INTERCHANGE, International Journal of Electronic Business Management,2009 30. Matthews, Kent, Risk Management and Managerial Efficiency in Chinese Banks: A Network DEA Framework, Cardiff Economics Working Papers,2010 31. Matthews- Xiao- Zhang, Kent- Zhiguo- Nina, Rational Cost Inefficiency in Chinese Banks,2011 32. Mohamad- Hassan- I. Bader, Shamsher- Taufiq- Mohamed Khaled, Efficiency of Conventional versus Islamic Banks:International Evidence using the Stochastic Frontier Approach (SFA), Journal of Islamic Economics, Banking and Finance,2008 33.Mohd Tahir-Mazlina Abu Bakar-Haron,Izah-Nor-Sudin,Evaluating Efficiency of Islamic Banks Using Data Envelopment Analysis: International Evidence,Journal of Islamic Economics,Banking and Finance,2011 34. Moradi_Motlagh- Salman Saleh- Abdekhodaee- Ektesabi, Amir- Ali- Amir- Mehran, Examining the Performance of Australian Banks by Considering the Issue of Risk, Faculty of Engineering and Industrial Sciences ,2011 35. Muhammad, Tanko, A DEA Analysis of Bank Performance in Nigeria, Munich Personal RePEc Archive,2008 36. NIGMONOV, Asror, Bank Performance and Efficiency in Uzbekistan, Eurasian Journal of Business and Economics,2010 37. NIŢOI, Mihai, Efficiency in the Romanian Banking System: An Application of Data Envelopment Analysis, Faculty of Economics and Business Administration,2009 38. Oberholzer- Westhuizen, M- G van der, Estimating technical and scale efficiency in banks and its relationship with economic value added: A South African study, Unit for Business Mathematics and Informatics,2009 39. Öztorul, Güliz, PERFORMANCE EVALUATION OF BANKS AND BANKING GROUPS: TURKEY CASE, Approval of the Graduate School of Social Sciences,2011 40. Rahnamay Roodposhti- Hosseinzadeh Lotfi- Vaez Ghasemi, Fereydon- Farhad- Mohsen, Performance Evaluation through Data Envelopment Analysis Technique and Balanced Scorecards Approach and its Application in Bank, Applied Mathematical Sciences,2010 41. Rastar- Baghban Oobari- Ghorbani Digesarai- Sadeghian, Habibeh- Hamidreza- Esmail- Sadegh, Province Bank Branches Performance Evaluation by using data envelopment analysis (DEA), International Journal of Business and Behavioral Sciences,2013 42. Sajid Nazir- Alam, Mian- Atia, The Impact of Financial Restructuring on the Performance of Pakistani Banks:A DEA Approach,2010 43. Šegota, Alemka, Evaluating shops efficiency using data envelopment analysis: Categorical approach, Preliminary communication,2008 44.Shahooth-Battall,Khalid-Hussein,Using Data Envelopment Analysis To Measure Cost Efficiency With an Application on Islamic Banks,Assistant Instructor of Economics,2006 45. Tripe, David, Using DEA to investigate bank safety and soundness – which approach works best?, Centre for Banking Studies Massey University,2009 46. Vanina Soetanto- SE, Tessa- Ricky, Performance Evaluation of 10 Indonesian Banks Using Data Envelopment Analysis (DEA), International Business Management Program, Faculty of Economics Petra Christian University,2011 47. W. Ketkar- L. Ketkar, Kusum- Suhas, LIBRALIZATION AND DEREGULATION: PERFORMANCE OF BANKS IN INDIA,2005 48. Wozniewska, Grazyna, METHODS OF MEASURING THE EFFICIENCY OF COMMERCIAL BANKS: AN EXAMPLE OF POLISH BANKS, Banking Department Wroclaw University of Economics,2008 49. Yang, Zijiang, Bank Branch Operating Efficiency: A DEA Approach, Proceedings of the International MultiConference of Engineers and Computer Scientists,2009